කොන්ස්තන්තිනෝපල් සවාරිය

දෙදාස් හත  අවුරුද්දේ  කසකස්ථානයේ රස්සාව කරන කාලේ හමු වූ මිතුරියක් මට කිව්වේ ලංකාව ගැන ඇය ඉස්කෝලෙදි ඉගෙනගෙන තියෙනවා කියලය . මොනාද ඉගෙනගෙන තියෙන්නේ ? මම ඇහුවා . ඇය  අත්දෙක  එකතු කරලා බුද්ධා කිවා. ඊට පස්සේ චෙයි හෙවත් තේ ගැන කිවා . ආයේ මෙහෙම කතාවක් කිවා . 'රටේ දේශ සිමා වෙනස් නොවී එකම රටක් හැටියට වැඩිම කාලයක් තියෙන රට තමයි ශ්‍රී ලකාව කියලත් අපිට ඉස්කෝලෙදි උගන්නලා තියෙනවා " ඒක  හෙන අලුත් කතාවක් . කතාව ඇත්ත වුනත් මමනම් ඒ ගැන ඊට කලින් කවදාවත් අහල තිබ්බේ නෑ . මම ඒ වගක් නොදන්වා දන්නවා වගේ හිටියා .

ඒ කසක්ස්තානු  ප්‍රොජෙක්ට් එකේ හිටි කොන්ත්‍රාත් සමාගම තුර්කියට  අයිති එකක්. ඒ නිසා තුර්කි භාෂාව මගේ කණට  හුරුපුරුදුයි.  අත්‍යවශ්‍යම දේවල් සන්නිවේදනය කරගන්න ඕනි වචන ටික මම දැනගෙන හිටියා .

ඒත්  අවුරුදු පහළවක්  විතර පාවිච්චි නොකරපු ඒ වචන දුසිම් දෙකතුන මට මුළුමනින්ම අමතක වෙලා කියලයි මට හිතුනේ . ඒත් මේ පාර ඉස්තාන්බුල් නුවරට ගොඩ බැහැපු ඇසිල්ලේ අර වචන කනට ඇහෙද්දීම ඒවගේ තේරුමත් එක්ක මට ඒ සියල්ල වගේ මතක් වුනා . මිනිස් මොලයේ සමහර මයික්‍රෝ චිප්  සිසිර කාරක නින්දට ගියත් යලි සුපුරුදු පරිසරය ආපුවහම ඒවා පණ ගහල එනවා. 

තුර්කි භාෂාව ගැන වෙනම ලියන්න ඕනි. ලෝකේ මොන රටේද  ජාතියක් එකතු වෙලා  ජාතික භාෂාව අවුරුදු දෙක තුනක් ඇතුලත මුළුමනින්ම වගේ වෙනස් කරගෙන තියෙන්නේ. රටපුරා  තිබ්බ සියලුම දැන්වීම් පුවරු වල අකුරු  වර්ගය වෙනස් කිරීම, රාජකාරි ලියකිවිලි, ඉස්කෝලේ පොත පත , පාඩම් සියල්ල සමග මේක කොහොමද කරේ කියල මට හිතා ගන්නත් බෑ . ඒක  මේ ලෝකේ වෙච්ච සාර්ථකම චේන්ජ් මැනේජ්මන්ට්  එක වෙන්න ඕනි.

කසාක්ස්තාන් මිතුරිය කී  දේශ සිමා වෙනස් වීම් ගැන මට ආයෙත් හිතන්න උනේ තුර්කියට ගොඩ බැස්සට පස්සේ . මේක ම පුදුම රටක් අවුරුදු දෙදහස් පන්සියකට වඩා ඉතිහාසයක් තියෙනවා. ඉතිහාසේ කවදාවත් නටබුන් වෙලා අවුරුදු සිය ගණන්  අත ඇරිලා තිබ්බේ නෑ . වරින් වර දේශ සිමා වෙනස් වෙමින් , රටේ නම වෙනස් වෙමින් එක එක අධිරාජ්‍යයන් යටතේ ඒත්  බටහිර කිසිදු රටක කොලනියක් නොවී තිබෙන පුදුම රටක්. මේ රට අන්තර් මහද්වීපික රටක් . භූගෝලීය වශයෙන් යුරෝපයේ දේශසීමාව වැටෙන්නේ රටේ ප්‍රධාන නගරය වන ඉස්තාන්බුල් දෙකඩ කරමින්. 

මේ තරම් සුපතල ඉස්තම්බුල් නගරය ඉතිහාසය පුරා වෙනස් වෙනස් නම් වලින් හැඳින්වුනා . ඉන් ප්‍රසිද්දම නම තමයි කොන්ස්තන්තිනෝපල්   කියන නම .  ඉතිහාසය පුරා ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් . ක්‍රි ව 330 වනතුරු රෝම අධිරාජ්‍යයේ අගනුවර වුනේ මේ නගරයට ඒ නම ලැබුනේ මහා කොන්ස්ටන්ටයින් අධිරජ්‍යයා නිසා. 

හතරවන සියවසේදී  බටහිර රෝම අධිරාජ්‍යය බිඳවැටිලා ගොඩනැගෙන්නේ පෙරදිග රෝම අධිරාජ්‍යය හෙවත් බයිසන්ටයින් අධිරාජ්‍යය . එහි අගනුවර වන්නේත් කොන්ස්තන්තිනෝපල් . නගරය තුල තිබු කොටසක්  නව රෝමය කියලත් හඳුන්වනවා. ක්‍රිව 330 ඉඳන් 1204 වෙනතුරුත් ආයෙමත් 1261 සිට 1453 වනතුරුත් මේ අධිරාජ්‍ය පැවතුනා. 1204 සිට 1261 දක්වා වූ අවුරුදු පනස් හතක මේ කලාපයේ බලය නතුකරගෙන හිටියේ ලතින් අධිරාජ්‍යය . 1453 ඉඳන් 1922 වෙනතුරු සියවස් කීපයක්ම කොන්ස්තන්තිනෝපල්  නගරය  කේන්ද්‍ර කරගත්තු කලාපය පාලනය කලේ ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය. 1922 ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය බෙලහීන නාමික තත්වයට වැටි තිබුන කියල මට හිතෙන්නේ. ඉන්පස්සේ තුර්කිය අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස ලබා ගන්නවා. රටේ අගනුවර රට මැද පිහිටි අන්කාරා  නගරය කරා ගෙන යනවා.  කොන්ස්තන්තිනෝපලය ඉස්තාන්බුල් කියල නම වෙනස් කරගන්නවා.

ආයේ කියන්න දෙයක් තියෙනවා කසකස්ථානයත් තමන්ගේ අගනුවර මුහුදුබඩ නගරයක් වන අල්මති සිට රට මැද  පහිටි අස්තානාවලට ගෙනාවා  දශක කීපයකට කලින්.  මේ රටවල් දෙක හා ඒවායේ මිනිස්සු අතර අමුතු බැඳීමක් තියෙනවා . ඒ ගැන වෙනම ලියන්න වෙනවා.

තුර්කිය, ඉස්තාන්බුල් නගරය හා අවට කලාපය ආර්ථික, සංස්කෘතික හා අයිතිහාසික වටිනාකම අතින් මිල කළ  නොහැකි විචිත්‍ර සංකීර්ණ බවක් උසුලනවා. මේක තේරුම් ගන්න හරි අමාරුයි. ගුප්තයි. ආකර්ශනීයයි . මේ නගරයේ ජිවත් වන කාලය ඇතුලත සහ පසුව ලියා පල කරන්න හිතාගෙන ඉන්න දින සටහන් ටික තමයි කොන්ස්තන්තිනෝපල්  දිනපොත .

මේ ඒ ලියවුනු සටහන් අතරින් කීපයක් .

සැපතැම්බර්  16

ඉස්තාන්බුල් ගුවන්තොටුපලෙන් ගොඩ බැහැලා හිතේ සංකාවක් තිබ්බ . මම ප්‍රොජෙක්ට් වලට  ගිය රටවල් කීපයකදීම මාව ගන්න ගුවන්තොටුපලට ආ නිලධාරියා හෝ රියදුරා මගේ නම තියෙන බෝඩ්  එකක් අල්ලාගෙන බලා හිටියා . මේ සියලුම ප්‍රොජෙක්ට්වලදී වගේ මගේ සමීප හිතවතෙක් වුනේ ඒ ආපු පුද්ගලයා . ඒත්  ඉස්තාන්බුල් නුවරදී මම එලියට එනකොට කිසි කෙනෙක් හිටියේ නෑ . ඒ වෙනකොට තාක්ෂනය දියුණුයි අපි වට්ස්ඇප්  වලින් නොම්මර හුවමාරු කරගෙන ෆොටෝ හුවමාරු කරගෙන හිටියේ.  මම එලියට ඇවිත් මට දීලා තිබ්බ නොම්මරයට කතා කළා . මොහොතකින් මට පණිවිඩයක් ආවා . මම අටවෙනි දොරටුව ගාව ඉන්නවා එතනට එන්න .  මම හිටියේ 13 වන ගේට්ටුවේ  එතනට යනගමන් මම කල්පනා කරා . ' මේ මනුස්සයට ඉංග්‍රීසි පුළුවන් . ඒක  හොඳයි"    මම අටවෙනි ගේට්ටුව ගාවට යද්දී මගේ නම තියෙන බෝඩ් එකක් උස්සගෙන අර මනුස්සය ඉන්නවා . මම කතා කරාට එයාට භාෂාව බෑ . එහෙනම් කොහොමද මැසේජ් එව්වේ? මේ සියලු දෙනා කිසි කිසි ගලා ට්‍රාන්ස්ලේට් ඇප් පාවිච්චි කරනවා. මේ ඇප්  එක හරහා හොටෙල් එකට එනතුරු අපි දෙන්නා කතා කර කර ආවා .

සැප්තැම්බර් 17

අද උදේම ටීවී එකේ චැනල් ටික කරකවා කරකවා බැලුව ඉංග්‍රීසි හෝ දන්නා භාෂාවක එකක් තියෙනවද කියල . චැනල් එක්දහස් ගණනක් පිරුවා. ඉතාම අඩුයි . ඒ අතරේ සුපුරුදු මුහුණක් දැක්කා . කවුද කියල බලනකොට මේ කදර්නේ . අර අපේ රටේ නාලිකාවක ගිය තුර්කි මාලා  නාටකය මුතු අහුරේ හිටි ගැහැණු ළමයෙක් . පස්සේ හොයල බලනකොට සොන්ගුල් හා ඇගේ යහළු යෙහෙළියෝ  ඉන්නේ මේ අවට තමයි.  Orphan Flowers  කියන්නේ මෙහෙත් ජනප්‍රිය නාට්‍යයක්ලු ඒ කාලේ .

සැප්තැම්බර් 17 හවස 

ඉස්තාම්බුල් වල ලියවුණු  ඉංග්‍රීසි පොත් හොයනකොට ඔර්හාන් පමුක් හම්බවුනා . 2006 අවුරුද්දේ සාහිත්‍යය ට නොබෙල් තෑග්ග හම්බ වෙච්ච ඔහුගේ පොත් දෙකක්  අපේ නිලුක කදුරුගමුව පරිවර්තනය කරලා තිබ්බ. නිලුකගේ රාජ්‍ය සම්මාන ලබපු නිල්වරලැති ලිය මම ගත්තත් කියවන්න බැරි වුනා . තව ටිකක් බලාගන ගියාම තුර්කියේ ලියවෙච්ච හොඳම පොත් මොනවද කියල ඉලියඩ් හා ඔඩිසිත් තියෙනවා. අර ට්‍රෝජන් ආශ්වයා ආව කියන ට්‍රෝයි  නගරය තියෙන්නේ මම ඉන්න තැන ඉඳල වැඩි ඈතක නෙවෙයි .

බලාගෙන ගියාම මේක මාර ගමනක් . වැඩ කෝටියක් තියෙයි මට .

( විශේෂ ස්තුතිය : 'ශනිදා  දහයයි දහයට' කියා මොකක්දෝ සම්‍යක්ප්රෝයෝගයක් දාගෙන පැන්ෂන් ගිය බ්ලොග්කාර්යන් හා කාරියන් ලවා බැරිමරගාතේ  මොනා හරි ලියවන්න වෙහෙසෙන තට්ටයාගේ බ්ලොග් කොළම  , ඩ්රැකී  ඇතුළු මිතුරු නඩයට )