උමන්දාවේ දින සටහන් 2- කැපඩෝසියාවේ භූගත නගරය

 

Source- Wikipedia

ජනවාරි දෙවැනිදා මම  අපේ ජපන් ජාතික මිතුරෙකුට   සුබ අලුත් අවුරුද්දක් කියා කිව්වාට ඔහු යමක් මුමුණ  මුමුණා  සිටියා  මිසක යහපත් ප්‍රතිඋත්තරයක් දුන්නේ නැත.
උඹට මොකුත් ආරංචි වුනේ නැද්ද ?  ඔහු ඇසුවේය.
මම මොකුත් නෑ  කියා කිව්වෙමි. 

මොකුත් නෑ ? ඔහු යලි ප්‍රශ්න කළේය . අලුත් අවුරුද්ද උදාවන  දවසේ ඇවිදින්නට  යන්නටත් දවල් කෑම  කොහෙන් හෝ ගැනීමටත් එකතු වන්නැයි  කියා අප කිව්වට ඔහු ආවේ නැත . 

පසුගිය සෙනසුරාද ඔහු අලුතින් ටී වී චැනල් එකකට සබ්ස්ක්රයිබ් කලේය. ටිකක් ලොකු ගානක් ගියා මට එත් අලුත් අවුරුද්ද දවසේ එහෙ උත්සව, සංගීත වැඩ සටහන් සෑහෙන්න බලන්න පුළුවන්. ඒ වැඩ නිසා මම ජනවාරි පළවැනිදා ගෙයින් එලියට යන්නේ නෑ  කියා ඔහු කල්තියා කිව්වේය. 
මේ සා බලාපොරෝත්තු  තියාගෙන සිය  රටේ මිනිස්සුත් එක්ක අවුරුදු සමරන්න හිටි මනුස්සයා මේ ලෙස අවුල් වී සිටින්නේ ඇයි ? 

ඔහු මොහොතකින් අලුත් අවුරුදුදා  ජපානයේ ඉෂිකාවා පලාතට  අවාසනාව ගෙනා භූමිකම්පාව ගැන මට කිව්වේය. 

පෙරදා  උදේ සිට ඇවිදිනවා, කතා කරනවා, කනවා හැරුණුකොට කිසිම  ලෝක තොරතුරක් ගැන මම අප්ඩේට් නොවී සිටීම ගැන කණගාටු වුනෙමි. ඒ වේදනාව මට මතක් කළේ 'කඳුළු රසැති මොමෝ ' පෝස්ට් එකය. 

' ජපානේ අපිට අපි විතරයි . කවුරුවත් අපි ගැන බලන්නේ නෑ ' කියා ඔහු කියන විට මගේ හිත   පිලිස්සී  ගියේය.
උඹ දනන්වද ? මේ මගේ  අවුරුද්ද . මම ඉපදිලා තියෙන්නේ අවුරුදු දොළහකට වතාවක් එන මකර රාශියේ. මේ අවුරුද්ද හොඳ වෙයි කියල හිතාගෙන අපේ ගෙදර හැමෝම මට සුබ පැතුවා . දැන් වෙච්ච දේ නිසා මේ අවුරුද්දේ  මට සැකයි" .  

මේ මිනිසා   බොහොම අහිංසක සංවේදී මිනිසෙක් ලෙස මට තේරුම් ගියේය . 

"ඊයේ රටපුරා මොනතරම් උත්සව තියන්න ලැහැස්ති කරලා තිබ්බද ? ඒ සේරම කැන්සල් වුනා"

මීට  මාසයකට   පමණ පෙර ඉස්තාම්බුල් ආසන්නයේ   රික්ටර් පරිමානයේ 5.1ක භූමිකම්පාවක් ඇති වුනේය.  ඒ  වෙලාවේ  භූමිකම්පා හා උමං අතර ඇති සම්බන්ධය කතා කරමින් සිටිද්දී පුලන් කිව්වේ භූමිකම්පාවලින් ආරක්ෂා වීමට හොඳම  තැන පොළව යට පිහිටි  උමං මාර්ග බවයි. 

ජපානය මෙන්ම තුර්කියේ ඉස්තාන්බුල් ඇතුළු බොහෝ පෙදෙස්  භූමිකම්පා සක්‍රිය කලාපවල පිහිටියි. ඈත  මෑත ඉතිහාසය පුරා දැවැන්ත භූමිකම්පා ව්‍යසනවලට මේ දෙරටම මුහුණ දී ඇත .
භූගත ගොඩනැගිලි  හා උමං අවදානමෙන් අඩුයයි කිව්වට නව ඉදිකිරීම් වලදී ඒවා භූකම්පනවලට ඔරොත්තු දෙන ලෙස හැදීමට රෙගුලාසි ඇවිත් තිබේ. 
ඉස්තාම්බුල්  නුවර තක්සිම්  චතුරශ්‍රයේ සිට ලෙවන්ට් 4 නගරය දක්වා කිලෝමීටර් හයකට ආසන්න  උමග ඉදිකිරීමේදී ඊට සම්බන්ධව සිටි පුලන් මෙහෙම කතාවක් කිව්වේය . 

"1999දී ඉස්තම්බුල් වලට ඇඟට දැනෙන භුමිකම්පාවක් ඇතිවුනා. ඉස්තාන්බුල් ආසන්නයේ වෙච්ච මේ භුමිකම්පාව දරුණුම එකක්. එතකොට මම හිටියේ වැඩ ඉවරවිගෙන යන උමග ඇතුළේ . මට කිසිම කම්පනයක් දැනුන නෑ . එලියට අවිල්ල බලනකොට එකම කලබගෑනියයි. ඒ අතරේ ආරංචි වුනා අපේ උමග හදන ප්‍රංශ කොම්පැනියෙ උන් බඩු පැක් කරගෙන  යන්න හදනවා කියල. 
මම ඉක්මනට ගිහින් ඒ මිනිස්සුන් අස්වැස්සුවා.  උමග දිගේ පයින් එක්කරගෙන ගියා . මම කිව්වා උමගට කිසිම දෙයක්  වෙලා නෑ . උමගේ වැඩ කරන්න බය වෙන්න එපා කියල. ඊට  පස්සේ තමයි ආපහු නොයා මෙහෙම  ඉන්න ඒ මිනිස්සු හිත හදා ගත්තේ"  ඔහු කිව්වේය. 

තුර්කිය එහි භූගත නගර සඳහා ප්‍රසිද්ධය, විශේෂයෙන් කැපඩෝසියා කලාපයේ මෙම භූගත නගර නිර්මාණය  සහ අදාළ ඉංජිනේරු විද්‍යාව සිත් ඇදගන්නා සුළු වනමානව දක්ෂතාවයේ අරුමයන්ය.
ඉතින් මේ භූගත නගර භුමිකම්පාවලින් බේරී සිටීමට හැදූ  ඒවාද ? 

කැපඩෝසියාහි භූගත නගරවල මූලික අරමුණ භූමිකම්පා සඳහා ආරක්ෂිත ස්ථාන යොදා ගැනීම බවට කිසිදු සාක්ෂියක් නැත. මෙම භූගත ජනාවාස  ගිනිකඳු පාෂාණ සිදුරුකර හැඩවැඩ දමා නිර්මාණය  කර ඇත්තේ  සතුරු ආක්‍රමණ කාලවලදී  බේරි සිටීම සඳහා ය. මෙම කලාපයට මානව ජනාවාස පිළිබඳ දිගු ඉතිහාසයක් ඇති අතර, විවිධ තර්ජනවලින්  ජනයා  ආරක්ෂා කිරීම සඳහා භූගත නගර රහස්  නවාතැන්  හෙවත් බංකර් ලෙස සේවය කළේය.

 කෙසේ වෙතත්, කැපඩෝසියාව (Cappadocia) භූ කම්පන ක්රියාකාරී කලාපයක පිහිටා ඇති බව සඳහන් කිරීම වටී. සමහරවිට මේ කලාපයේ මෙළෙක් යමහල් පාෂාණය යම් භූ කම්පන ශක්තියක් අවශෝෂණය කර ගත හැකි වුවද, මෙම භූගත නගර නවීන භූ කම්පන ආරක්ෂණ ප්‍රමිතීන් අනුව නිර්මාණය කර ඇති බවක් සොයාගෙන නැත.
මෑත කාලීනව  භූ කම්පන කලාපවල ගොඩනැගිලි  භූ කම්පනවලදී ඒවායේ ආරක්ෂාව සඳහා නිශ්චිත භූමිකම්පා-ප්‍රතිරෝධී ලක්ෂණ සහිතව නිර්මාණය කර ඇත. 

Cappadocia හි භූගත නගර ඒවායේ ඓතිහාසික වැදගත්කම සහ වාස්තුවිද්‍යාත්මක ආශ්චර්යයන් ලොවක් මවිත කර තිබේ.

වඩාත් ප්‍රසිද්ධ භූගත නගරවලින් එකක් වන්නේ  ඩෙරින්කියුය. එය සියවස් ගණනාවකට පෙර මෙළෙක්  ගිනිකඳු පාෂාණවලින් සැදුණු  කඳුවැටිවල  මනාව නිර්මාණය කරන ලද, තට්ටු කීපයක් ඇති  භූගත නගරයකි. ගිනිකඳු පිපිරිම නිසා ඇතිවන ලාවා සහ අළු මිශ්‍ර වී සෑදෙන යමහල් පාෂාණ මෙළෙක්ය. උපකරණවලින් සිදුරු කිරමට හා කැටයම් දැමීමට පුළුවන.   නගරය ආරක්‍ෂක අරමුණු සඳහා ඉදිකරන ලද බවට විශ්වාස කෙරෙන අතර, දහස් ගණනක් පුරවැසියන්ට එහි  නවාතැන් සලසා දී ඇත. එයට විවිධ කුටි, උමං මාර්ග, ගබඩා කාමර සහ වාතාශ්‍ර සපයන මාර්ග  ඇතුළත් වී තිබු  අතර එහි ජල සැපයුම, ජලාපවාහණය හා ආලෝකය සැපයීම, ආහාරපාන සැපයීම, අධ්‍යාපනය, ආගමික කටයුතු, සෞඛ්‍ය පහසුකම් ආදිය සිදු වුයේ කෙසේද යන්න තවමත් හරිහැටි හොයාගෙන නැත.  .

තුර්කියේ භූගත නගර ඉංජිනේරුමය ආශ්චර්යයන් පමණක් නොව කලාපයේ ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික පොහොසත්කමට සාක්ෂිය සපයයි. 

මෙම භූගත නගර ප්‍රාතිහාර්යයන් නොවුනද ,පොළෝ  මට්ටමට  යටින්  විචිත්‍ර නිර්මාණයන්  කිරීමේදී පුරාණ සමාජවල තිබු හැකියාවන් ගැන පුදුම නොවී සිටිය නොහැක .

ඉතින් මා පැමිණ සිටින්නේ  මානව ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ අලුතින්ම  හදාරන්නට පුළුවන් කලාපයකටය. ඒවායේ ඇවිද සියැසින්  දැකබලාගත් තොරතුරු ඉදිරියේදී ලියමි 

මම  මේ රට දකින්නේ ත්‍රී ඩිමෙන්ෂනල් රටක් ලෙසටය. මිට වඩා දියුණු සාමකාමී රටවල් මම දකින්නේ ටූ ඩිමෙන්ෂනල් රටවල් හැටියටය.