Sunday, September 29, 2024

කටාර් කිරි ඕස්ට්‍රේලියන් කිරි හා අපේ කිරි -1

මේ පින්තුරය ගත්තේ කටාර් නව ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපලේදිය . කලාපයේ තිබෙන විශාලම හා නවීන පහසුකම් තිබෙන ගුවන් තොටුපලකි . සමහර විට මම කටුනායක ගුවන්තොටුපලට වඩා වැඩි වර ගණනක්  කටාරයේ පැරණි හා අලුත් ගුවන්තොටුපලට ගොස් තිබෙනවා විය හැකිය. 

2009 හා 2010  අවුරුදුවලත්  2012 අවුරුද්දේ මුල සිට 2016  අවසානය  දක්වා මම කටාරයේ සේවය කළෙමි . ඒ කාලයේ මහා මාර්ග පද්ධති රාශියක් සමග නව ගුවන් තොටුපල ඉදිකිරීමේ එක් උපදේශක සමාගමක් වුයේ මා සේවය කළ  සමාගමයි .  මේ ගුවන්තොටුපල වාගේම කටාර් ගුවන් සමාගමත් සැහෙන ප්‍රසිද්දය. ඔවුන්ගේ කාගෝ ගුවන් සේවය වඩාත් ප්‍රසාදයට ලක් වුයේ 2017 අවුරුද්දේ කටාරයේ කිරි ප්‍රශ්නය විසඳීමට එළ දෙනුන් හාරදහසක් කඩිනමින් ප්‍රවාහනය කර දීම නිසාය.

පසුගිය අවුරුදු විස්ස ඇතුලත  විවිධ රාජකාරි හා සංචාර සඳහා නොයෙක් රටවල් වලට ගියත් මට  එක දිගට මාසයකට  වඩා ඉන්නට සිදු වූ රටවල්නම්   ශ්‍රී ලංකාව, කසක්ස්තානය, කටාර්, ඔස්ට්‍රේලියාව හා තුර්කියයි , මේ  සියල්ල  අතරින්  ශ්‍රී ලංකාව හැර  අනෙක් සියල්ල මුළුමණින්ම හෝ ආසන්න වශයෙන් සිය සමස්ත කිරි අවශ්‍යතාව රට තුල නිපදවා  ගනී . වෙනකක් තබා අර්ධ කාන්තාර කුඩා රටක් වූ  වූ කටාර් රාජ්‍යය 2017 දී  මුහුණ පෑ අපනයන තහනමක් නිසා තමන්ගේ කිරි අවශ්‍යතාවයෙන් සියයට අසුවක් පමණම රට තුලම  දොවා ගන්නට පියවර ගත්තේය . මේ කතාව හරි අපූරුය 

කටාරයේ  වැසියන්ට නිතිපතා කිරි , චීස් , බටර්, යෝගට් ආදී කිරි ආශිත අහර  වුවමනාය.  2017 ට  පෙර ඔවුන්ගේ කිරි ආශ්‍රිත ආහාර සියල්ලම පාහේ අසල්වැසි රටවලින් ආනයනය කෙරිණි.  2017 දී අසල්වැසි රටවල් සමග ඇති වූ අර්බුදයක් නිසා අපනයනය  නතර වීමත් සමග කටාර් රජය මුහුණ පෑවේ දරුණු අර්බුදයකටය . වහා  ක්‍රියාත්මක වූ රජය මුලින්ම ගුවන් මගින් කිරි හරකුන හාරදාහකුත් ඉන්පසු එවැනිම ගණනක් මුහුදු යාත්‍රා මගිනුත් ගෙන්වා ගත්තේය. ඊට සමාන්තරව  ගව සම්පත රැකබලා ගන්නට අවශ්‍ය වායු සමනය කරන අලද ගාල් , නිෂ්පාදන හා බෙදා හරිම ක්‍රියවලිය සඳහා අවශ්‍ය සමාගම් හා ආයතන රාමුවද ද ලහි ලහියේ සකස් කෙරිණි. 

ඒ ගැම්මෙන්ම රටේ කිරි සැපයුම නොකඩවා  පවත්වා ගැනීමටද පුළුවන් වුනේය . ඒ විතරක් නොවේ අවුරුදු කීපයක් ඇවෑමෙන්  ආසන්න එශයෙන් කිරෙන් ස්වයංපෝෂිත රටක් වුනේය. තව ඉවර නැත . ඉදිරියටම යමින් තිබේ.  නොබෝ කලකින් කටාරය  හෙවත් අර පර්සියන් මුහුදේ පිහිටි  ඇඟිල්ලක් හැඩයේ  වැලිපරය කිරි බුරුල්ලක් කරගෙන කිරි අපනයනය කරන්නටද ඉඩ තිබේ. 

දැන් ප්‍රශ්නය ශ්‍රී ලංකාව වගේ රටකට ඔය වැඩේ කරන්න පුලුවන්ද? ආපෝ කටාර් කාරයින්ට තෙල් සල්ලි තියෙනවා . අපට පුලුවන්ද හරක් හාරදාහක් අහස්යාත්‍රා වලින් ගෙන්නලා කිරි කර්මාන්තෙ දියුණු කරන්න  කියා ඔබට සිතෙනු ඇත .

ඒත් පුදුමයට කරුණ නම් 2017 අවුරුද්දේ අපේ රටටත් කිරි හරක් 4000ක් ගුවනින් ඇවිත්  තිබීමය. එපමණක් නොවේ කිරි දෙනුන් විසිදහසක් දක්වා ආනයනය කරන දීර්ඝ කාලින සැලැස්මක් තිබුනේ  වසරකය  කිරිපිටි ගෙන්වීමට යන ඩොලර් මිලියන තුන්  හරසියය ඉතිරි කර ගැනීමේ අරමුණිනි . අනික  යෝගට් එකක්, චීස් පෙත්තක් හෝ බටර් ටිකක් බහුතරයක් දෙනාට මිලදී ගන්නවා තබා හිතන්නටවත් බැරි තත්ත්වයෙන් මුදන්නටය .ඉතින් අර ගෙන්වූ කිරි දෙනුන්ට හා පොරෝත්තු  ලේඛනයේ සිටි උන්ට සිදු වුයේ කුමක්ද? ඒ වැඩෙන් ලංකාවේ කිරි ගොවිතැනට එකතු වූ අගය කුමක්ද?

මෙන්න මේ ප්‍රශ්නයට උත්තරය ගවේෂනාත්මකව හොයා ගත්තොත් ශ්‍රී ලංකාවේ කිරි කර්මාන්තය  සංවර්ධනය කරන්නට තිබෙන බාධක එකින් එක හඳුනා ගන්නට ලැබෙනවා ඇත . 

සමහර පුවත් වාර්තා කලේ  මුලින්ම ගෙනා හරකුන් එක එකා මිය ගිය බවය . මේ සිද්දිය ගැන ලංකාවේ පත්තර වලටත් වඩා නවසීලන්තයේ හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ කතා වුනා වෙන්නට පුළුවන . කෝප් වාර්තා වලටද ඇතුලත් වූ බව කියයි.  ලස්සනම වැඩේනම්  ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන ගණනක  හරක් ගෙවීමේ ප්‍රොජෙක්ට් එකේ ඔස්ට්‍රේයාලියනු  පාර්ශවකරු සමග අත්සන් කරන ලද ගිවිසුමේ මුල් පිටපත අතුරුදන් වී ඇති බව වාර්තා වීමයි . 

ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිට කිලෝමීටර් හත් අටදාහක් දුර ගෙවා ගුවනින් ගෙනෙන ලද ගවයෙකු අපේ රටේදී මිය යාම මොන තරම් ලොකු කතාවක්ද? එකෙකු නොව දහස් ගණනක්  ?  ආණ්ඩුවෙන් සල්ලි ගෙවා ගෙන්නා දුන් හරකුන් ගොවියන්ට දුන්නේ නිකම්ම නොව පසුව ගෙවීමේ ණය  මුදලක් වශයෙනි . මේ නිසා සමහර ගොවින් හා ව්‍යාපාරිකයන් අන්තිමේදී නට්ටම් වූ කතා මා අසා ඇත . 

සමහරුන් කියන්නේ ගෙන්වුයේ ලෙඩ වූ හරකුන් කියාය. සමහරුන් කියන්නේ ඒ වර්ගය ලංකාවේ දේශගුණයට ඔරොත්තු නොදෙන බවය. ගවයින් රැකබලා ගැනීමට අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම් අපේ ගොවින් ළඟ නොතිබූ බවද කියවේ. 

නමුත් මේ කිසිවක සම්පුර්ණ ඇත්ත නැත්ත දැනගැනීමට ප්‍රමාණවත්  තොරතුරු මුලාශ්‍ර නැත . මා දන්නා එකම දෙය කිරි ගවයන් ගෙන්වීමේ කාර්යය සමාන්තරව කළ  රටවල් දෙකක් වන ශ්‍රී ලංකාව හා කටාර්  රාජ්‍යය අතරින් කටාර් රාජ්‍යය සිය ව්‍යාපෘතිය පියවරෙන් පියවර ඉදිරියට ගෙන යමින් කිරෙන් ස්වයංපෝෂිත වෙමින් තිබෙන බවය.  

මේ දෙරට සරලව සංසන්දනය කරන්නට බැරිය . කටාරයේ මෙන් දහගුණයක් ජනගහනයක් අපට සිටි . අනෙක් අතට කටාරයට වඩා බොහෝ වාසිදායක භුමි සම්පතක් හා දේශගුණයක් අපට තිබ්බේ. 

ව්‍යාපෘති කළමනාකරණය පැත්තෙන් බලු විට මෙහි ඇති වැදගත් අධ්‍යයන මාතෘකා කිහිපයක් වෙයි . ඒවාට සිංහලෙන් කියන්නේ ශක්‍යතා අධ්‍යයනය, වාසි කළමනාකරණය, පාර්ශවකරුවන් හඳුනා ගැනීම, තොරතුරුවල විනිවිද භාවය, වගවීම හා අවසන් පරිශීලකයා සුදානම් කර තැබීමය.

මේ ගැන තවදුරටත් කතා කරන්නට බලාපොරොත්තු වෙමි .

Thursday, June 13, 2024

බර්නාර්ඩ් සොයිසා හා කෘතීම බුද්ධිය

                                      
නාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ වෙබ් අඩවිය පවසන්නේ කෘතීම බුද්ධිය ව්‍යාප්ත කිරීම සඳහා කාර්ය සාධක බලකායක් සහ වෙනම ආයතනයක් පිහිටුවීමට කටයුතු කරමින් සිටින බවයි .

මේ පුවත සමහර සිංහල පත්තරවල වාර්තා කර තිබුනේ  කෘතීම බුද්ධිය ලංකාවේ සියලු දෙනාට බෙදා දෙන බව කවුදෝ දේශපාලන පොරොන්දුවක් දුන් ආකාරයටය . 

 ඒත් AI කියා අප හඳුන්වන කෘතීම බුද්ධිය වනාහී කිලෝ දහයේ හාල් මළු බෙදනවා වාගේ බෙදන්නට පුලවන් දෙයක් නොවන බව පහදා දෙන්නට කවුරුවත් උත්සහ කර නොතිබිණි .
 කෘතීම බුද්ධිය උපයෝගී කරගෙන ලෝකයා බොහෝ සෙයින් වැඩ ගනිමින් සිටින අතර අප වැඩ කරන ව්‍යාපාර කළමනාකරණ අංශයේද කිසියම්  කැළඹීමක්  කරමින් සිටී .

මේ ගැන මම විද්වතුන් පිරිසක් අමතා දෙසුමක් ගිය සතියේ කළ  අතර තවත් එවැනිම දෙසුමක් ලබන සතියේ කරන්නට තිබේ . මේ හැමතැනදිම මම  කෘතීම බුද්ධිය සම්බන්ධ පවතින මිත්‍යා මත කිහිපයක්  සම්බන්ධව කියමි  .

 පළමුවන මිත්‍යාව නම්  කෘතීම බුද්ධිය හෙවත් ඒ අයි යනු මහා මැජික් එකක් යයි සිතීමය , දෙවැන්න ඒ අයි , මැෂින් ලර්නින් හා චැට් ජී පී ටී වැනි ජෙනේරටිව් ඒ අයි යන සියල්ල එකක් බව සිතීමය . තෙවැනි මිත්‍යාව වන්නේ ඒ අයි වලින් වැඩ ගැනීමට ඒ සම්බන්ධ උසස් තාක්ෂණ දැනුමක් තිබිය යුතු බව සිතීමය , සිව්වනුව ඉතා ඉක්මනින් මිනිසුන් ඉවත් කර ඒ තැනට ඒ අයි පත්විය හැකි බව සිතීමය , අවසාන මිත්‍යාව මේවා ගැන  උගන්වන්නට හා ලියන්නට එන අප ඒ අයි දන්නවා කියා සමහරුන්  හිතීමය .

 කෙසේ වෙතත් මීට අවුරුදු තිහකට කලින් 1994 අවුරුද්දේ විදුසර පත්තරේ වැඩ කරද්දී  අප  පටන්ගෙන නිමා නොකළ රාජකාරියක් යලි දියත් කිරීමට  ඒ අයි වලින්වත් පුලුවන් වෙනවා නම් හොඳ නේදැයි මේ   අල්ලපනල්ලේ කල්පනා  කලෙමි. ඒ ජාතික ප්‍රතිපත්ති හැදීමය.  ඒ අංශයේ උණ අපට දශක ගණනාවක් සිට තිබුනත් මේ වෙනකොට  ජාතික ප්‍රතිපත්ති   යන වචනයත් අප්පච්චි, ආප්ප හා පොල් රොටී වගේම හෑල්ලු වී තිබේ.

නව රජයකින් විද්‍යා තාක්ෂණ, සෞඛ්‍යය , අධ්‍යාපනය, ඉදිකිරීම්  ආදී අංශවල ප්‍රතිපත්ති සකස් විය යුත්තේ කෙසේද යන කරුණ අරබයා අදාල හා නම් දැරූ පුද්ගලයන් කීපදෙනෙක් සමග සාකච්චා වට කීපයක්ම විදුසරේ අප කළෙමු  . 1994 අගෝස්තු මැතිවරණයෙන් චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක දිනුවාට පසු නොවැම්බර් ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වෙන තෙක් අතරතුර කාලයේදී  එම   සාකච්චා පැවැත්විණි . නව රජයේ සෞඛ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය කොහොම වෙන්නට ඕනෑ දයි මම සෞඛ්‍ය ඇමති පවුසි සමග සාකච්චා කළෙමි. අධ්‍යාපන ඇමති රිචර්ඩ් පතිරණ සමග දුරකතනයෙන් කතාබහ කරගෙන  සාකච්චාවට දින යොදා ගත්තද එය කල් ගියේය . වාරිමාර්ග අධ්‍යක්ෂවරයා  වූ පසුකලෙක වාරිමාර්ග අමාත්‍යංශයේ ලේකම් වූ විද්‍යාජෝති ඒ  ඩී  එස් ගුණවර්ධන සමග  අපි වාරි සංවර්ධනය හා ඉංජිනේරු විෂයයට අදාල ජාතික ප්‍රතිපත්ති  ගැන කතා කළෙමු .

මේ ජාතික ප්‍රතිපත්ති ගැන කතා බහේදී වැදගත්ම කතා ටික කිව්වේ ඒ වන විටත් අසූ හැවිරිදි වියේ සිටි බර්නාර්ඩ් සොයිසාය , පාලන බලය දරු පොදුජන එකසත් පෙරමුණේ හවුල්කාර පක්ෂයක් වූ ලංකා සමසමාජ පක්ෂයේ නායකයා වූ ඔහු චන්ද්‍රිකාගේ මුල් කැබිනට්ටුවේ විද්‍යා හා තාක්ෂණ ඇමති වුනේය. 
කොළඹ හත විජේරාම මාවතේ පරණ නරේසා කන්තෝරුව තිබුන කුඩා ගොඩනැගිල්ලක අමාත්යංශය තිබුණේය . තමන් සමග කතා කරන්නට ඕනෑ  කී  පත්තරකාරයන් කිහිප දෙනෙක්ම එකම වෙලාවට ගෙන්වා ආලින්දයේ වැඩි කරවාගෙන ඔහේ සැහැල්ලුවෙන් කියවාගෙන යන අතරේ බර්නාර්ඩ් සොයිසා අහන හැම ප්‍රශ්නයටම  උත්තර දුන්නේය . 
මට මතක විදිහට එතන සිටි කිසිවෙක් ඔහුට සර් කිව්වේ නැති අතර සමහරුන් කෙලින්ම බර්නාර්ඩ් කියා කතා කළේය. ඒ ආකාරයේ ඇමතිවරු හා පත්තරකාරයන්  දුටු ආධුනික අපටද යම්  දිරියක් ලැබුණි .

අවිස්සාවේල්ල සාලාව ප්‍රදේශයේ ඉඩමක් වෙන් කරවාගෙන සිංගප්පුරුවේ මෙන් හැමදාම ඇරලා තියෙන විද්‍යා හා තාක්ෂණ ප්‍රදර්ශනාගාරයක් හෝ සයන්ස් පාක්  එකක් හදන්න හිතේ තියෙන බව ඔහු කිව්වේය.  ඊට අමතරව විද්‍යා හා තාක්ෂණ අංශයේ අලුත් ව්‍යාපාර හදාවඩා ගන්නා බිස්නස් ඉන්කියුබෙටරයක් ගැනද ඔහු කිව්වා වාගේ මතකය . 

මේ බිස්නස් ඉන්කියුබේටර්  වචනය මෙතැනින් හෝ කොතනින් හෝ හිතට වැදී ප්‍රශ්චාත් උපාධි පර්යේෂණය සඳහාද තෝරා ගත්තෙමි , ඒ ගැන රිපෝර්ට් එක හදමින් සිටි 2004 අවුරුද්දේ මට ඉංග්‍රීසි පත්තරයක විද්‍යා හා තාක්ෂණ  ඇමති අතින්  බිස්නස් ඉන්කියුබෙටරයක් විවෘත වෙන කතාවක් දකින්නට ලැබුණේය . ඒ වනවිට ඇමතිවරයා වුයේ ලංකා සමසමාජ පක්ෂයේම තිස්ස විතාරණයි. අමාත්‍යංශයට කතා කළ විට එතන සිටි නිලදරුවෙක්  කිව්වේ එහෙම කතාවක් තමන් නොදන්නා බවයි.ඇමතිවරයා දන්නේද තමන් දන්නා දෙයම බවත් කිව්වේය. 

දේශපාලනය හා දේශපාලකයන් පිරිහෙමින් යමින් තිබු ඒ සමයේ  හරියට එක දිගට ගිය බිස්නස් ඉන්කිය්බේටර් එකක් කොහෙවත් නොතිබුණු අතර ගිය අවුරුද්දේ  තොරතුරු සන්නිවේදන තාක්ෂණ  නියෝජිතායතනය හෙවත් ICTA ආයතනය අලුතින් පටං ගන්නා තොරතුරු තාක්ෂණ සමාගම් සඳහා අතහිත දෙන වැඩක් පටන් ගත බව එහි සභාපතිවරයා කිව්වේය. 

 ඒ අයි හා සියලුම තොරතුරු තාක්ෂනයන්  සම්බන්ධ වැඩවලට මූලිකත්වය ගතහැකි සම්පත් හා ආයතනික රාමුවක් ඒ වගේ ආයතනයක තිබියදී  කෘතීම බුද්ධිය සඳහා තවත් ආයතන මක්කටදැයි සිතමින් සිටියදී බර්නාර්ඩ් සොයිසා හදන්නට සිතා සිටි  අවිස්සාවේල්ල  සාලාවේ  තාක්ෂණ උද්‍යානයේ සංකල්ප චිත්‍රයක්  ජෙනේරේටිව්  ඒ අයියා කෙනෙකුට කියා අන්දවා ගත්තෙමි. මේ පෝස්ට් එකේ උඩින්ම තියෙන්නේ එයයි. 

ඒ අයි හා ජාතික ප්‍රතිපත්ති එකට ගැට ගහන්නේ කොහොමද කියලා මම කල්පනා කරමින් සිටින අතර එකට පටලවා හෝ නැතිව හෝ කාලය ලැබෙන පරිදි  ඒ ගැන ලියන්නටද සිතා සිටිමි .








Sunday, April 21, 2024

තුර්කිමය සුබ පැතුම් කලාව

 


එක් සුබ පැතුමකින්  සතියක් ජිවත් වෙන්න පුළුවන් කියා කවුදෝ ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයෙක් කියා තිබේ. සුබ පැතීම් හා ආචාර කිරීම් වැඩිම රටකි තුර්කිය. එහි විශේෂත්වයනම් මේ සුබ පැතුම්වලට කිසිම බේදයක් නැති වීමයි. මහල් පහළොවක නිවාස සංකීර්ණයක එකොළොස්වැනි මහළේ වෙසෙන මම නිතිපතා ලිෆ්ට් එක භාවිතා කරමි. උදේ කලකනම් ලිෆ්ට් එකට ගොඩ වෙනවිට එහි ලොකු කුඩා  ගැහැණු  පිරිමි ඕනෑම වර්ගයක කෙනෙක් සිටියොත් ' ගුණයිදන් ' හෙවත් සුබ උදයක් කියා කීම බොහෝ විට සිදු වේ . ඉන්පසු කොරිඩෝවේ හමුවන පිරිසිදු කරන්නන්, කාර්මිකයන්  කවුන්ටරයේ සිටින තරුණ තරුණියන් එතැනින් යන එන සියලු දෙනා සමග  සුබපතා ගැනීම  අනිවාර්යයෙන් පාහේ සිදු වේ . උදෑසනක්  නොවන අවස්ථාවක අපි ලිෆ්ට් එකට ගොඩ වුනොත් එහි සිටින කවුරුන් හෝ  හොස්  ගැල්දිම්  ( වෙල්කම්) කියා ඉඳ හිට කියයි. ඒත්  හවසකනම් ලිෆ්ට් එකෙන් බැසයන ඕනිම කෙනෙකුට සුබ සන්ධ්‍යාවක් පැතීම සිදු වේ.

දවසේ වැඩකරන තැන්වල සිටින්නන්,  පාරේ පිරිසදු කරන්නන් , කාර්මිකයන් , රියදුරන්, බැංකු නිලධාරීන් ඇතුළු සියලු දෙනා සතුටට පත් කරවන , ඉතාම බහුලව භාවීතාවන  සුබ පැතුමක් තිබෙයි . ඒ 'කොලයි ගය්සම්' ලෙස ශබ්ද  කරවන 'ඔබේ කාරිය පහසු වේවා' වැනි තේරුමක් ඇති  වටිනා සුබ පැතුමකි . මෙය ඕනෑම තරාතිරමක අයෙකුට කියන්නට පුළුවන් දෙයකි. සමාජවාදය රටේ නමෙත් තිබෙන , සියලු සත්වයන්ට මෙත් වඩන අපි කවුරුවත් ගෙදර සේවකයන්ට , නගර සභාවක වැසිකිළිය පිරිසිදු කරන්නන්න්ට සුබ පතන්නේ නැත්තේ එය මදිකමක් කියා සිතන නිසා හෝ එවැනි පුරුද්දක් නැති නිසායා. ඔවුන් සමග එක මේසයේ වාඩි  වී කෑම  ගැනීම වගේ  දෙයක් ගැනනම් හිතන්නේවත් නැත . එහෙත් ධනවාදී රටක් වන මෙරට  සේවකයන්ට හා ලොකු මිනිස්සුනට කියා ආදායමේ හැර වෙනස්කම් කිසිවක් නැති අතර වෙන වෙනම ආපනශාලා , වැසිකිලි හා ආචාර කරගැනීම්  නැත . හැමෝම එකය . 

ඊළඟ ජනප්‍රියම සුබ පැතුමනම්  අහාර පාන  ආශ්‍රිත තිබෙන සුබ පැතුමයි. එය කනට ඇහෙන්නේ ' ආපියා තෝසුම් ' කියාය  ( මේවා මිට වඩා වනස් වචන කීපයක එකතුවකි. මේ  මට ඇහෙන විදිහයි ) යමෙක් තේ එකක් බොමින් සිටියත් කෑමට යමින් සිටියත් , කාලා ඉවරවී එනගමන් සිටියත් , තේ එකක් හදමින් සිටියත් , කෑම  කා පිගාන හෝදමින්  සිටියත් මේ සුබ පැතුම කියන්නට පුළුවන . 

කාර්යාල සංකීර්ණයක පිහිටි අපි දවල් කෑම  ගන්නා කැෆටේරියාවේ කෑමට එන පිරිස දෙසීයකට ආසන්න විය හැකිය. කෑම  බෙදන කිහිප දෙනාමත් කවුන්ටරේ සිටින දෙදෙනාත් එහි එන සියලු දෙනාට ' ආපියා තෝසුම් ' හෙවත් රසවත් භෝජනයක් වේවා කියා කියති. එය එක අයෙකුටවත් වෙනස්ව නොකියන බවත් සැම විටම හෙණ  ගැම්මෙන් ආඩම්බරෙන් හා හිනා මුහුණින් කියන හැටිත් මට නිරීක්ෂණය වී ඇත . සියලු ආකාරයේ ලොකු කුඩා උපකාරයක් හා සුබ පැතුමක් , යහපත් වචනයක් අසන ලබන තැනැත්තා පෙරලා ස්තූති  කරන්නට අමතක නොකරයි. 'ටෙසකුලර්' ලෙස ඇහෙන ඒ වචනය අවසන තව  වචන කීපයක් එක්  වන අවස්ථා එමටය. 

අනෙක් බහුලව භාවිතා වන සුබ පැතීම ' ඊයි  අක්සම්ලර්'  ලෙස මගේ කණට ඇසෙන සුබ සන්ධ්‍යාවක් වේවා කියන වදනයි . කන්තෝරුවෙන් පිටවන විට සියලු දෙනාමද , කොරිඩෝවේ  හමුවන සියලු දෙනාටද, රථ ගාලේ  හමුවන් සියලුදෙනටද එසේම කඩේකින් යමක් මිලට  අරගෙන පිටවන සියල්ලන්ටමද  මේ සුබ පැතුම හිමි වෙයි. 

මා ජිවත් වන සමාගම්  පරිසරය හා නවීන නාගරික කලාපයේ පමණක් නොව තරමක් එපිටදී පවා මේ සුබ පැතුම් හා ආචාර කිරීමේ කලාව දුර්වල නොවන අතර වෙන මොන ඊගෝ  අඩු ලුහුඬුකම් තිබෙන කෙනක් වුනත් තවෙකුට සුබ පතන්නට හෝ ආචාරශීලි වන්නට නොපැකිළෙති . සිය ගණනකට සුබ පැතුවා කියා වෙහෙසට පත් නොවෙති. ඕනිවට වඩා කුළුපග වීමෙන් කරේ නගින්නට එතැයි  භීතියට පත් නොවෙති .

 බොහෝ වෙහස මහන්සි වෙන, නීරස ඒකාකාරී රාජකාරි කරන  හෝ එසේ නොවන සියලු දෙනා දවස පුරා උද්යෝගයෙන් සිටින  හේතු  දෙකක් මම අනුමාන කරමි . පළමුවැන්න මේ සුහද සමානාත්මතාවයයි . දෙවැන්න ඔවුන් ගන්නා සමබළ  ආහාර  වේලයි.

Sunday, February 18, 2024

ඉස්තාම්බුල් ට්‍රෑම්කාර් හා පාපන්දු

 

මේ දවස්වල තරමක් අවිවෙකී වී සිටින නිසා  යන එනගමන් ෆෝන් එකෙන් ලියන ෆේස්බුක් සටහන් කිහිපයක් මෙහි පළ  කරමි 

2024 පෙබරවාරි 18

ඉස්තාම්බුල් නගරයේ ට්රෑම් කාර් සේවාව ඇරඹෙන්නේ 1890දී ය. මුල්ම රථ දිව්වේ අශ්වබලයෙනි. 1912දී විදුලි බලයෙන් දුවන ට්රෑම් කාර් සේවා ජාලයක් කරළියට ආ අතර අතු ඉතිලා වැඩුණු මේ ජාලය පණහේ දශකය වෙද්දී මල්වර වී මාර්ග පණහක් දිගේ ට්රෑම් කාර් දෙසිය පණහකින් දුවන ප්රවාහණ බල ඇණියක් වුනේය. ඒ කාලය වෙනකොට ලෝකය පුරා ප්රවාහණ සේවාවල වෙනස් ප්රවණතා ඇති වෙන්නට පටන් ගත් නිසා ලංකාව මෙන්ම තුර්කියද සිය ට්රෑම් කාර් සේවාව හෙමින් හෙමින් හකුළා ගන්නට පටන් ගත්තේය.

1900වසරේ අර තරම් විශාල ජාලයක් නොවූවද කොළඹ නගරයට ප්රවාහණ සේවය මනාව සැපයූ විදුලි ට්රෑම් සේවය පටන්ගෙන 1960 පමණ වනතුරු දිව්වේය. ඉස්තාම්බුල් නගරයේ ආසියානූ හා යුරෝපීය කොටසේ අරසා විශාලෙට ව්යාප්තව තිබූ ට්රෑම් කාර් සේවාව 1966 වනවිට මුලුමනින්ම හකුළා ගනු ලැබිණි . ඉන්පසු ප්රවාහණයේ අරක්ගත් ලොකු කුඩා මෝටර් රථ මාර්ග තදබදය මවමින් වායු දූශනය කරමින් වාතයක් වෙද්දී ඉස්තාම්බුල් නගර සභාව 1990 පමණ පටන් ආයෙමත් ට්රෑම් කාර් ගැන පෙම් සිතුවිලි පාන්නට වූ අතර නගර සභාවේ සිටි තරුණ උපදේශක ඉන්ජිනේරුවෙක් ප්රවාහණ කටුගේක තිබූ පරණ , කලාත්මක ට්රෑම් කාර් කීපයක් රෙපෙයාර් කරවා සංචාරකයන් වෙනුවෙන් දුවවමුදැයි ගෙන ආ යෝජනාව නගර සභාව ඒකමතිකව පිළිගත් නිසා තක්ශින් නගරයේ හා ආසියානු කොටසේ පැරණි මාර්ග කොටස් දෙකක ඔය පින්තූරයේ පෙනෙන විදිහේ නොස්ටැල්ජික් ට්රෑම් කාර් දුවවන්නට පටන් ගත්තේය. ඒවා දෙස් විදෙස් සංචාරකයන් අද්දන කාන්දම් වුනේය.

1992 එලෙසින් ඇරඹුණු ඉස්තාම්බුල් දෙවන ට්රෑම් කාර් යුගය මේ වනවිට නවීන රථ, මාර්ග හා මෙහෙයුම් පද්ධතිවලින් පොහොසත් වෙමින් තිබෙයි. නගරයේ සමහර මෙට්රෝ මර්ග හා ට්රෑම් සේවා ඉදිකරන්නේ හා පවත්වාගෙන යන්නේ නගර සභාවෙනි. නගර සභාවකට ඔච්චර දෙයක් කරන්නට පුලුවන්දැයි මට මුලින් හිතුනත් එම සැකය දුරු වුනේ කොළඹ ට්රෑම් රථ සේවය 1929 සිට එහි අවසානය දක්වා පවත්වාගෙන ගියේ කොළඹ නගර සභාවෙන් බව කියවූ විටය. නගර සභාවට හා ප්රාදේශීය සභාවලට කරන්න පුලුවන් බොහෝ දේවල් තිබෙන අතර අනේ ඒකට සල්ලි මහ ගොඩක් ඕනිනෙ කියන කතා හා ලංකාවේ ඔය කියන සභා දුප්පත්ය කියා මම පිලිගන්නේ නැත.

අර ඉස්තාම්බුල් නගර සභාවට ට්රෑම්කාර් යළි පටං ගැනීමට උපදෙස් දුන් ඉන්ජිනේරුවා සමග මේ දවස්වල එකම කන්තෝරුවේ වැඩ කරන බවත් සතුටින් ලියා තබමි.

2024 පෙබරවාරි 07 



තුර්කියේ ක්රීඩාලෝලීන්ට ඇත්තේ අමුතුම තාලේ පාපන්දු උනන්දුවකි. මෙරට ජනප්රියම ක්රීඩාව වන පාපන්දු සඳහා වෙන් වූ ක්රීඩාගාර රාශියක් තිබෙන අතර 2002 දී ඉදි කෙරුණු අටාටුක් ස්ටේඩියම් එක ප්රේක්ෂකයන් හැත්තෑ හතර දහසකට අසුන් පැනවිය හැකි ලෝකයේ තිබෙන විශාලම ඒවායෙන් එකකි. නවීන පාපන්දු ක්රීඩාව ජනප්රිය වීම ඇරඹි 19වන සියවසේම අග හරිය වනවිට ඔටෝමාන් පාලනයේ තිබු තුර්කිය පාපන්දු ක්රීඩාව තදින් බදා වැළඳ ගත්තේය. එතැන් පටන් ලෝ පතල ක්රීඩකයන් හා ක්රීඩා සමාජ රාශියක් මේ රටෙන් බිහි වී තිබේ .

මම නිතර යන එන පාර අද්දර පින්තූරේ පෙනෙන්නට තිබෙන රම්ස්පාර්ක් පාපන්දු ක්රීඩාගාරයේ ප්රේක්ෂකයන් 52,000කට ආසන පහසුකම් ඇත. එය ඉදිකර ඇත්තේ 2011 දිය . එහි හිමිකාරිත්වය දරන්නේ සුප්රසිද්ද පාපන්දු සමාජයක් වන ගලටේසාරේ කණ්ඩායමටය. එංගලන්ත ජාතික මා මිතුරා කිව්වේ මීට අවුරුදු පණහකට පෙරත් එම ක්රීඩා සමාජය යුරෝපය පුරා ප්රසිද්ධව තිබූ බවය.

1908 දී එනම් මිට අවුරුදු එකසිය පහළොවකට පෙරත් ප්රේක්ෂකයන් පණස් දහසකට වාඩි විය හැකි පාපන්දු ක්රීඩාගාරයක් ඉස්තාන්බුල් නුවර ඉදි වී තිබේ.
2002 වුරුද්දේ දකුණු කොරියාවේ පැවති ලෝක පාපන්දු කුසලාන තරගාවලියේ තුන්වන තැන හිමි කර ගැනීමත් සමග තුර්කියේ පාපන්දු කිරීඩාව වඩාත් ජනප්රිය විය.

ක්රීඩා සමාජ අතර තරග පැවැත්වෙන දිනවල රම්ස්පාක් පැත්තේ පාරවල ට්රැෆික් වැඩිවෙන නිසා බොහෝ දෙනා හවස්වන්නට පෙර කන්තෝරුවලින් පිටවෙති .
ඒ වගේ දවසක කොණ්ඩේ කපන්න ගිය මට හරි අකරතැබ්බයක් වුනේ අපේ බාබර්වරයා ෆෝන් එකෙන් මැච් එක බලමින් අති උද්යෝගයෙන් ප්රතිචාර දක්වද්දීය.කොණ්ඩය කපන අතරතුර ඔහු මගේ ඔලුව ෆුට් බෝලයක් කියා පයින් ගසාවි යැයි අනියත බියකින් වෙලී ගියෙමි .


Sunday, January 28, 2024

මා සමග කෝච්චියේ ගිය රන්ජන් හා මැත්තා

අපේ අවසාන වසරේ විභාගය ඉවර වී දවසක් දෙකක් ගෙවී ගෙදර යන්නට බලා සිටි අප‍ට 1993 මැයි පළවෙනිදා මානසිකව විවේකි දවසක් උනේය . එදා උදේ ජනාධිපති ගමන්ගත් මැයි පෙළපාලියෙදී සිදූවූ අලකලංචිය අපට අසන්නට ලැබුනේ නුවර ගොස් දෙල්තොට බස් එකක නැගී පේරාදෙණි එද්දීය . බසයට අතරමගින් ගොඩ වුවෙක් මේ ආරංචිය කිවේය. බසයේ සිටි සියල්ලන්ගේම කුතුහලය මුසු මුහුණු පිබිදෙමින් තිබිණි. ඊළඟට ගොඩවූ තවත් මගියෙක් අවසාන ආරංචිය තහවුරු කළේය. මගීන්ගෙන් නැගුනේ ප්‍රීතිය මුසු ප්‍රතිචාරයකි. මග දෙපස මිනිසුන් එකතු වී රතිඤ්ඤා දල්වන අයුරු අපට පෙනිණි .


"ගෙවල්වලට ගිහින් කැවුම් කිරිබත් උයන්නලා වැඩේ ඉවරයි" කියා පාරේ සිටිවුන් අපට ඇහෙන්නට කෑ ගැසුවෝය . බසයේ සිටි වයස අවුරුදු හත අටක කුඩා දරුවෙක් "අම්මේ අපි ගෙදර ගිහින් පාටියක් දාමු අයිස්ක්‍රීම් ගමු" කියා කියද්දී දරුවාගේ මව වහ වහා දරුවාගේ මුව දෑතින් වසාගෙන බියමුසු දෑසින් වටපිට බැලුවාය. ඒ වනවිටත් සැකය හා භීතිය පහවගොස් නොතිබිණ . අප ගලහා පාරේ මෙඩිකල් ෆැකල්ටිය ලඟින් සරසවි බිමට ඇතුල්වෙන තැන සිට ජේමිස් පීරිස් ශාලාව අසලින් බහිනතුරු කන් බිහිරි කරවන ජයඝෝෂා හා රතිඤ්ඤා හඬ ඇසුණේය . අවට සමාජය හා සරසවි සිසුන්ඇතුළු සියල්ලන් සතුටු වූ සිද්දියක් වූ එය සමාජය වසා සිටි භීතිය , කියාගන්නට බැරි තරම් වූ අවනීතිය තුලින් උපන් පීඩනය පිටකිරීමක්ම විය .

සමාජ මාධ්‍ය නොතිබූ ඒ කාලයේ අපට අසුනේ මේ ප්‍රීති වීමට හවුල් වූ අයගේ හඬ පමණකි. එය සාතිශය බහුතරයගේ හඬ බවටනම් සැකයක් නොවීය .දවසෙම වෙන වැඩක් කරන්නට හිතුවේ නැති අපි කැන්ටිමේ ටිවී නිව්ස් වලින් හා තම තමන්ගේ අතින් දමා රසකර මැවූ කතන්දර වලින් සංතෘප්ත වෙමින් දවස ගෙවා දැමුවෙමු.

එදා රාත්‍රී කෑම ගනිද්දී රන්ජන් මා ලඟට පැමිණ හෙට උදේ අපට දුර ගමනක් යන්න තියෙනවා පාන්දර පහට ලෑස්ති වෙලා හිටපන් කියා කිව්වේය. අද හෙට ගෙදර යන්නට ප්ලෑනක් නොවූ මම ඕනි බඩකඩිත්තුවක යන්නට කැමති වුනෙමි. උදේ පාන්දර අපි පේරාදෙණියට ගොස් නුවරින් මාතර බලා යන එක්ස්ප්‍රස් කෝච්චියේ පානදුරට ටිකට් දෙකක් ගතිමු .

' කොහෙද බං යන්නේ ? ' මම ඇහුවේ කෝච්චියට නැග්ගාටත් පසුවය.

' පානදුරේ අපේ පුංචි අම්මලා ගෙදර '

ආයි මේ හදිස්සියේ ?

"නෑ බං කාලෙකින් ගියෙත් නෑ" .

ඒත් මේ යන්නේ අතින් කයිට් කරගෙන කාගේදෝ ප්‍රශ්නයක් විසඳන්නට බව මට වැටහුණේ පසුවය.

කෝච්චියේ සිටි කිසිවෙකුත් ඊයේ රටේ සිදුවූ සිද්දිය ගැන කතා කළේ නැත . ඒත් රන්ජන් කිව්වේ දැන් තියෙන්නෙ නව පාලනයක් ඉක්මනින් බිහි වී රට ගොඩ යෑමට ගතවන කාලය පිලිබඳ ප්‍රශ්නයක් විතරක් කියාය .

මේ වෙලාවේ අපේ මැදිරියේම කෙළවරක කල්පනාවක ගිලී වාඩි වී සිටින මැත්තා අපට දකින්නට ලැබිණි . ඒයී උඹ කොහෙද යන්නේ ? කියා ඔහුවත් අප ලඟට ගෙන්නා ගතිමු.
දේශපාලනය ගැන ඉහළ උනන්දුවක් ඇති පරිණත, ප්‍රතිපත්තිගරුක හිත හොඳ මිනිසෙකු වූ ඔහු දේශපාලනය නිසා බොහෝ දේවල් අහිමි කරගෙන සිටියේය . ඉතින් ඔහු බෙහෙවින් සතුටට පත්ව ඇතැයි සිතුවෙමි .

"ඊයේ මාර වැඩේ නේද වුනේ?" මම අහුවෙමි . ඒත් කිසිම සතුටක් නැති මුහුණින් ඔහු මෙසේ කිව්වේය.

"ඔය එක පුද්ගලයෙක් නැති වුනා කියල මිනිස්සු පීඩනෙට පත්වෙච්ච හේතු නැති වුන් නෑනේ බං . අනෙක ඔතෙන්ට තව එකෙක් ඇවිල්ල ඔය ක්රමේම පවත්වාගෙන යයි. අපිට හොඳටම ෂුවර්ද තව පාලකයෙක් මැරුණම කිරිබත් කන් නැති ගානට මේ රටේ ක්‍රමේ හැදෙයිද කියල? හොඳ නරක ගැන පොදු එකඟතාවක් අපි කාගේ ගාවවත් නෑනේ. ඒ නිසා මටනම් ලොකු සතුටක්වත් බලාපොරෝත්තුවක්වත් නෑ" කී ඔහු කැමතිම විෂයය වන චිත්‍රපටි ගැන කතා කරනන්ට පටං ගත්තේය.

මා සමග එදා කෝච්චියේ ගිය රන්ජන් හා මැත්තා දෙදෙනාම අද ජිවතුන් අතර නැත . ඒත් ඔවුන් සිහිකිරීම වෙනුවෙන් දියුණු සමාජවල තිබෙනවා යැයි මා අසා ඇති සමහර ලක්ෂණ ටිකක් සටහන් කරන්නට කැමතිය.

ඒවායේදී අමු අමුවේ නීති කැඩීම, අනිතිකව ඉඩම් අල්ලා ගැනීම, හොරකම හා වංචාව දේශපාලනයේ යෙදීමට බැරිවෙන තරමේ වරදවල බවට තහවුරු වී ඇත . දේශපාලකයෙක් වීමට හා බලයේ සිටීමට අවශ්‍ය මුලික සදාචාර රාමුවක් ගැන විවාදයකින් තොර පොදු එකඟතාවක් ඇත. ප්‍රතිපත්ති ස්ථාවර වී ජානගතවී ඇති නිසා දේශපාලනය ගැනම කතා කරන්නේ නැතිව තමන්ගේ වැඩක් බලාගෙන ජීවත්වීමට පොදු මහජනතාවට පුළුවන. කොලිටි ඔෆ් ලයිෆ් හොඳ වී ඇත්තේ මේ ආදී බොහෝ අංශවල කිලිටි සෝදාගෙන තිබීම නිසාය.

Wednesday, January 3, 2024

උමන්දාවේ දින සටහන් 2- කැපඩෝසියාවේ භූගත නගරය

 

Source- Wikipedia

නවාරි දෙවැනිදා මම  අපේ ජපන් ජාතික මිතුරෙකුට   සුබ අලුත් අවුරුද්දක් කියා කිව්වාට ඔහු යමක් මුමුණ  මුමුණා  සිටියා  මිසක යහපත් ප්‍රතිඋත්තරයක් දුන්නේ නැත.
උඹට මොකුත් ආරංචි වුනේ නැද්ද ?  ඔහු ඇසුවේය.
මම මොකුත් නෑ  කියා කිව්වෙමි. 

මොකුත් නෑ ? ඔහු යලි ප්‍රශ්න කළේය . අලුත් අවුරුද්ද උදාවන  දවසේ ඇවිදින්නට  යන්නටත් දවල් කෑම  කොහෙන් හෝ ගැනීමටත් එකතු වන්නැයි  කියා අප කිව්වට ඔහු ආවේ නැත . 

පසුගිය සෙනසුරාද ඔහු අලුතින් ටී වී චැනල් එකකට සබ්ස්ක්රයිබ් කලේය. ටිකක් ලොකු ගානක් ගියා මට එත් අලුත් අවුරුද්ද දවසේ එහෙ උත්සව, සංගීත වැඩ සටහන් සෑහෙන්න බලන්න පුළුවන්. ඒ වැඩ නිසා මම ජනවාරි පළවැනිදා ගෙයින් එලියට යන්නේ නෑ  කියා ඔහු කල්තියා කිව්වේය. 
මේ සා බලාපොරෝත්තු  තියාගෙන සිය  රටේ මිනිස්සුත් එක්ක අවුරුදු සමරන්න හිටි මනුස්සයා මේ ලෙස අවුල් වී සිටින්නේ ඇයි ? 

ඔහු මොහොතකින් අලුත් අවුරුදුදා  ජපානයේ ඉෂිකාවා පලාතට  අවාසනාව ගෙනා භූමිකම්පාව ගැන මට කිව්වේය. 

පෙරදා  උදේ සිට ඇවිදිනවා, කතා කරනවා, කනවා හැරුණුකොට කිසිම  ලෝක තොරතුරක් ගැන මම අප්ඩේට් නොවී සිටීම ගැන කණගාටු වුනෙමි. ඒ වේදනාව මට මතක් කළේ 'කඳුළු රසැති මොමෝ ' පෝස්ට් එකය. 

' ජපානේ අපිට අපි විතරයි . කවුරුවත් අපි ගැන බලන්නේ නෑ ' කියා ඔහු කියන විට මගේ හිත   පිලිස්සී  ගියේය.
උඹ දනන්වද ? මේ මගේ  අවුරුද්ද . මම ඉපදිලා තියෙන්නේ අවුරුදු දොළහකට වතාවක් එන මකර රාශියේ. මේ අවුරුද්ද හොඳ වෙයි කියල හිතාගෙන අපේ ගෙදර හැමෝම මට සුබ පැතුවා . දැන් වෙච්ච දේ නිසා මේ අවුරුද්දේ  මට සැකයි" .  

මේ මිනිසා   බොහොම අහිංසක සංවේදී මිනිසෙක් ලෙස මට තේරුම් ගියේය . 

"ඊයේ රටපුරා මොනතරම් උත්සව තියන්න ලැහැස්ති කරලා තිබ්බද ? ඒ සේරම කැන්සල් වුනා"

මීට  මාසයකට   පමණ පෙර ඉස්තාම්බුල් ආසන්නයේ   රික්ටර් පරිමානයේ 5.1ක භූමිකම්පාවක් ඇති වුනේය.  ඒ  වෙලාවේ  භූමිකම්පා හා උමං අතර ඇති සම්බන්ධය කතා කරමින් සිටිද්දී පුලන් කිව්වේ භූමිකම්පාවලින් ආරක්ෂා වීමට හොඳම  තැන පොළව යට පිහිටි  උමං මාර්ග බවයි. 

ජපානය මෙන්ම තුර්කියේ ඉස්තාන්බුල් ඇතුළු බොහෝ පෙදෙස්  භූමිකම්පා සක්‍රිය කලාපවල පිහිටියි. ඈත  මෑත ඉතිහාසය පුරා දැවැන්ත භූමිකම්පා ව්‍යසනවලට මේ දෙරටම මුහුණ දී ඇත .
භූගත ගොඩනැගිලි  හා උමං අවදානමෙන් අඩුයයි කිව්වට නව ඉදිකිරීම් වලදී ඒවා භූකම්පනවලට ඔරොත්තු දෙන ලෙස හැදීමට රෙගුලාසි ඇවිත් තිබේ. 
ඉස්තාම්බුල්  නුවර තක්සිම්  චතුරශ්‍රයේ සිට ලෙවන්ට් 4 නගරය දක්වා කිලෝමීටර් හයකට ආසන්න  උමග ඉදිකිරීමේදී ඊට සම්බන්ධව සිටි පුලන් මෙහෙම කතාවක් කිව්වේය . 

"1999දී ඉස්තම්බුල් වලට ඇඟට දැනෙන භුමිකම්පාවක් ඇතිවුනා. ඉස්තාන්බුල් ආසන්නයේ වෙච්ච මේ භුමිකම්පාව දරුණුම එකක්. එතකොට මම හිටියේ වැඩ ඉවරවිගෙන යන උමග ඇතුළේ . මට කිසිම කම්පනයක් දැනුන නෑ . එලියට අවිල්ල බලනකොට එකම කලබගෑනියයි. ඒ අතරේ ආරංචි වුනා අපේ උමග හදන ප්‍රංශ කොම්පැනියෙ උන් බඩු පැක් කරගෙන  යන්න හදනවා කියල. 
මම ඉක්මනට ගිහින් ඒ මිනිස්සුන් අස්වැස්සුවා.  උමග දිගේ පයින් එක්කරගෙන ගියා . මම කිව්වා උමගට කිසිම දෙයක්  වෙලා නෑ . උමගේ වැඩ කරන්න බය වෙන්න එපා කියල. ඊට  පස්සේ තමයි ආපහු නොයා මෙහෙම  ඉන්න ඒ මිනිස්සු හිත හදා ගත්තේ"  ඔහු කිව්වේය. 

තුර්කිය එහි භූගත නගර සඳහා ප්‍රසිද්ධය, විශේෂයෙන් කැපඩෝසියා කලාපයේ මෙම භූගත නගර නිර්මාණය  සහ අදාළ ඉංජිනේරු විද්‍යාව සිත් ඇදගන්නා සුළු වනමානව දක්ෂතාවයේ අරුමයන්ය.
ඉතින් මේ භූගත නගර භුමිකම්පාවලින් බේරී සිටීමට හැදූ  ඒවාද ? 

කැපඩෝසියාහි භූගත නගරවල මූලික අරමුණ භූමිකම්පා සඳහා ආරක්ෂිත ස්ථාන යොදා ගැනීම බවට කිසිදු සාක්ෂියක් නැත. මෙම භූගත ජනාවාස  ගිනිකඳු පාෂාණ සිදුරුකර හැඩවැඩ දමා නිර්මාණය  කර ඇත්තේ  සතුරු ආක්‍රමණ කාලවලදී  බේරි සිටීම සඳහා ය. මෙම කලාපයට මානව ජනාවාස පිළිබඳ දිගු ඉතිහාසයක් ඇති අතර, විවිධ තර්ජනවලින්  ජනයා  ආරක්ෂා කිරීම සඳහා භූගත නගර රහස්  නවාතැන්  හෙවත් බංකර් ලෙස සේවය කළේය.

 කෙසේ වෙතත්, කැපඩෝසියාව (Cappadocia) භූ කම්පන ක්රියාකාරී කලාපයක පිහිටා ඇති බව සඳහන් කිරීම වටී. සමහරවිට මේ කලාපයේ මෙළෙක් යමහල් පාෂාණය යම් භූ කම්පන ශක්තියක් අවශෝෂණය කර ගත හැකි වුවද, මෙම භූගත නගර නවීන භූ කම්පන ආරක්ෂණ ප්‍රමිතීන් අනුව නිර්මාණය කර ඇති බවක් සොයාගෙන නැත.
මෑත කාලීනව  භූ කම්පන කලාපවල ගොඩනැගිලි  භූ කම්පනවලදී ඒවායේ ආරක්ෂාව සඳහා නිශ්චිත භූමිකම්පා-ප්‍රතිරෝධී ලක්ෂණ සහිතව නිර්මාණය කර ඇත. 

Cappadocia හි භූගත නගර ඒවායේ ඓතිහාසික වැදගත්කම සහ වාස්තුවිද්‍යාත්මක ආශ්චර්යයන් ලොවක් මවිත කර තිබේ.

වඩාත් ප්‍රසිද්ධ භූගත නගරවලින් එකක් වන්නේ  ඩෙරින්කියුය. එය සියවස් ගණනාවකට පෙර මෙළෙක්  ගිනිකඳු පාෂාණවලින් සැදුණු  කඳුවැටිවල  මනාව නිර්මාණය කරන ලද, තට්ටු කීපයක් ඇති  භූගත නගරයකි. ගිනිකඳු පිපිරිම නිසා ඇතිවන ලාවා සහ අළු මිශ්‍ර වී සෑදෙන යමහල් පාෂාණ මෙළෙක්ය. උපකරණවලින් සිදුරු කිරමට හා කැටයම් දැමීමට පුළුවන.   නගරය ආරක්‍ෂක අරමුණු සඳහා ඉදිකරන ලද බවට විශ්වාස කෙරෙන අතර, දහස් ගණනක් පුරවැසියන්ට එහි  නවාතැන් සලසා දී ඇත. එයට විවිධ කුටි, උමං මාර්ග, ගබඩා කාමර සහ වාතාශ්‍ර සපයන මාර්ග  ඇතුළත් වී තිබු  අතර එහි ජල සැපයුම, ජලාපවාහණය හා ආලෝකය සැපයීම, ආහාරපාන සැපයීම, අධ්‍යාපනය, ආගමික කටයුතු, සෞඛ්‍ය පහසුකම් ආදිය සිදු වුයේ කෙසේද යන්න තවමත් හරිහැටි හොයාගෙන නැත.  .

තුර්කියේ භූගත නගර ඉංජිනේරුමය ආශ්චර්යයන් පමණක් නොව කලාපයේ ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික පොහොසත්කමට සාක්ෂිය සපයයි. 

මෙම භූගත නගර ප්‍රාතිහාර්යයන් නොවුනද ,පොළෝ  මට්ටමට  යටින්  විචිත්‍ර නිර්මාණයන්  කිරීමේදී පුරාණ සමාජවල තිබු හැකියාවන් ගැන පුදුම නොවී සිටිය නොහැක .

ඉතින් මා පැමිණ සිටින්නේ  මානව ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ අලුතින්ම  හදාරන්නට පුළුවන් කලාපයකය. ඒවායේ ඇවිද සියැසින්  දැකබලාගත් තොරතුරු ඉදිරියේදී ලියමි 

මම  මේ රට දකින්නේ ත්‍රී ඩිමෙන්ෂනල් රටක් ලෙසටය. මිට වඩා දියුණු සාමකාමී රටවල් මම දකින්නේ ටූ ඩිමෙන්ෂනල් රටවල් හැටියටය. 



Sunday, December 17, 2023

උමංදාවේ දින සටහන් -1

Source : telegraph.co.uk


2023 සැප්තැම්බර් 20

අද අපේ  කණ්ඩායමේ හිටි ජපන් ජාතික උපදේශකවරයා කිහිපවිටක්ම 'ටුනලින්ජයි'   කියන වචනය පාවිච්චි කළා . ටුනලින්ජයි  මෙහෙම කිව්වා . ටුනලින්ජයි හදපු රිපෝර්ට් එක" වගේ ඒවා කියද්දී මම අපේ ඉංගිරිසි මිතුරාගෙන්  ඒ කියන්නේ කුමක්දැයි  ඇහුවා . 

ඔය කියන්නේ ටනලින් ගයි  කියන එක අපිත් එක්ක සිටි උමං ඉංජිනේරුවා හැඳින්වීමට එහෙම කියන බව මට වැටහුනා. බොහෝ ආසියාතුක උච්චරානවලදී  ටනල් යන්න ටුනල් ලෙසත්, බල්ගේරියා යන්න බුල්ගේරියා ලෙසතු , ටර්කි යන්න තුර්කි ලෙසත් යොදනවා. අපිත් බොහෝවිට එහෙමයි.  තුර්කි බසෙත් එහෙමයි . ටුනල් කියන්නේ උමගට. මේ වචන උඡ්ච්චාරන විදිහ නිසා ඉංග්‍රීසි බසෙන් කතාකරන කෙනෙක්ගේ වචනවලට වඩා ජපන් ජාතිකයන්  සමග කරන කතා බහ තුර්කි ජාතිකයන්ට තෙර්නවා. ජපන්  ඉංග්‍රීසි උච්චාරණය මට  නොතේරුනාට තුර්කි ජාතිකයන්ට තේරෙනවා . මේ ප්‍රොජෙක්ට් එකේ කිලෝමීටර් බර ගානක් දුම්රිය උමං හදන්න තියෙන නිසා අපේ ටුනලින්ජයි වටිනා චරිතයක් . ලෝ පුරා උමං  හැදීමේ තාක්ෂනය පුදුමාකාර විදිහට වැඩි දියුණුවෙලා තියෙනවා අද වෙනකොට.

2023 ඔක්තෝබර් 02

ලෝකේ ඕනිම වෙලාවක මිනිස්සු මිලියනයක් වගේ අහසේ ඉන්නවා කියල ගුවන් ගමන් ගැන උනන්දු මිනිස්සු කියනවා. අහසේ ඉන්න ගානට අඩු වුනත් තව ලක්ෂ ගානක් ඕනිම වෙලාවක පොළව  අභ්‍යන්තරයේ ඉන්නවා. ඒ භූගත රේල්ලු , බස්, වෙනත් වාහන , පතල්  ආදියේ විතරක් නෙවෙයි භූගත නිවාසවලත් මිනිස්සු ජිවත් වෙනවා . නැතිනම් ගමන් කරමින් හෝ තාවකාලික මෙහෙයුම්වල සිටිනවා .  ඒත්  අනාගතේ ඔය ප්‍රවනතාව වෙනස් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. ඒ කියන්නේ ලෝකේ ගමනාගමනය බොහෝ දුරට පොළව  යටින් දිවෙන උමං  මාර්ගවල  වැඩිපුර සිද්ද වෙන්න ඉඩ තියෙනවා.  ඇලන් ඔය කතා  කිව්වේ අපි හදන අන්තර් මහද්වීපික දුම්රිය පාරේ යෝජිත උමං කොටසක් ගැන රැස්වීමකට ගිහින් එන ගමං .ඇමෙරිකාවත් යුරෝපයත් යා කරමින් මුහුදු යටින් ඉදි කරන්නට සංකල්පයක් වශයෙන් යෝජනා වී තිබෙන  අන්තර්  අත්ලන්තික උමග ගැනත්  කතා වුනා. මේක ඩොලර් ට්‍රිලියනයකටත් වඩා වියදම් වෙයි කියල හිතන  වරින් වර කතා වෙන මාතෘකාවක් . කිසිම රජයක් හෝ සංවිධානයක් නිල වශයෙන් එහෙම යෝජනා කළාදැයි දන ගන්නට නෑ . හැබැයි ඉතින් එහෙම දේවල් වෙන්න බැරි කමකුත් නෑ 

2023 ඔක්තෝබර් 20 

තුර්කිය හා ඉස්තාන්බුල් නගරය උමං  මාර්ග ගැන ප්‍රසිද්දයි. ලෝකයේ දෙවැනි සබ්වේ එක හෙවත් භූගත දුම්රිය මාර්ගය හදල තියෙන්නේ තුර්කියේ .

බොස්පරස් සමුද්‍ර ඇළ මාර්ගය  හරහා මුහුද ඇතුලෙන් යන උමං  මාර්ග දෙකක් තියෙනවා. යුරේසියානු උමග හා මාර්මරේයි  උමග තමයි ඒවා.  ලක්නාවේ කොච්චිවල්ට නම්දානවා වගේ තුර්කියෙත්  කෝච්චි පාරකට නමක් දල තියෙනවා. ඒ තමයි මාමරේයි . ඒ කියන්නේ මාමරේ මුහුද මැදින් යන කිරණය කියන එක . 

කොහොම හරි අපටත් ඉදිරි  අවුරුදුවල උමං හාරන්න  තියෙනවා. කිලෝමීටර් පහක් විතර දිග දුම්රිය ලයින් දෙකක් යන්නට පුළුවන් මේ උමගක් හැදීමේ ක්‍රමවේදය හා  ආරක්ෂක උපක්‍රම අවුරදු ගණක ඉඳන් සැලසුම් කරනවා. අර කිව්ව අන්තර මහද්වීපික උමං  නෙවෙයි ගොඩ බිම ඉදිකරන කෙටි දුර උමං  හැදීමේ ක්‍රම කීපයක්  තියෙනවා. උපකරණ හා කුඩා පිපිරීම් යොදාගෙන කරන පරණ පන්නයේ උමන් හෑරීමේ  ක්‍රමය දැන් පාවිච්චි වෙන්නේ නැති තරම්. 

2023 නොවැම්බර් 

ටනල් හාරන්න පාවිච්චි කරන TBM හෙවත් ටනල් බෝරින්  මැෂින් ගැන කතා කරද්දී මට හොඳට හුරුපුරුදු ටනල් බෝරින් මැෂින් ගැන කිව්වා. 

මම කටාර්වලදී කිලෝමීටර් නමයක් දිග මයික්‍රෝ උමගක් හදන කටයුත්තකට සම්බන්ධ වුනා. මේ කුඩා උමගේ විෂ්කම්භය  මීටර් 2 .4 යි ඒක යන්නේ පොලොව මට්ටමේ ඉඳන් මීටර් තිහක් පහලින්. අවුරුද්දකට දෙපාරක් තුන්පාරක් විතරක් වහින කටාරයේ වැහි වතුර බැස යාමේ ස්වභාවික මාර්ග නෑ . මේ වැස්ස කියන්නේ සුළු ගංවතුර තත්වයක් . ඒ රටේ ගංගා නැති වුනත් ගංවතුර කියල තමයි කියන්න වෙන්නේ. 

මේ වැහිවතුර එකතු කරන්න  තමයි පොළව  යටින් යන අර උමග හැදුවේ.  වැහි වතුර සේරම මාර්ග කීපයකින් එකතු කරලා තරමක් පහළ  මට්ටමක තිබ්බ ජලාශයක  පුරවනවා. මේ පිරෙව්වට වතුර මුහුදට ගලාගෙන යන්නේ නෑ . වියලිච්ච ගංගා මාර්ග හෝ නිම්න නැති නිසා. ඉතින් සැලසුම  වුනේ  ගංවතුර ඒ ජලාශේ ඉඳන් මුහුදට පොම්ප කරන්න. මේ ක්‍රමය අදටත් හොඳින් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. 

2023 නොවැම්බර් 25

මම කලින් වතාවකුත් මතක් කරපු  ලෝකේ දිගම උමගක් තමයි  ඉංග්‍රීසි ඕඩය  හරහා යන චැනල් ටනල් එක. ඒක  කිලෝමීටර් පනහක් දුරයි .  ප්‍රංශය පැත්තෙන් එක කණ්ඩායමක් හා එංගලන්තය  පැත්තෙන් තවත් පිරිසක් හැරගෙන ආපු උමග මහා මුහුදු  පතුලටත් යට තැනකදී හම්බවෙච්ච දවසේ විස්තර  දන්නා යාලුවෙක් මට ඉන්නවා. ඒ නිසා ඒ කතාව වෙනම සවිස්තරව ලියන්නම්.  2015 අවුරුදේ අපි ලන්ඩන් නුවර ඉඳන් ඔය ටනලය දිගේ පැරිසියට ආව. ඒ ගමන ගියේ අර කටාර්වල  උමං හදන සමාගමේ  මගෙත් එක්ක වැඩ කරපු මේදිස් එක්ක . අපි ලන්ඩන්වල සතියක් විතර සිරි නරඹලා  ඔය ටනල් එක හරහා පැරිසියට එනගමනට  සූදානම් වුනා . අපි ගත්ත  සැර  හා සැහැල්ලු බීම කොට කිහිපයක්  ඉතිරි වෙලා තියෙනවා  දැක්කේ ගමන පිටත් වෙන්න ලක ලැහැස්ති  වෙන දවසේ උදේ  .ඉතින් යාළුවගේ යෝජනාව උනේ උදේම මේවයින්  සප්පායම් වෙලා යමු කියන එක .  ගමන ගැන එක්සයිට් වෙලා හිටි  මම කිව්වේ  එහෙම කරන්න බෑ මේ උදේම. අනික මේ වැදගත්  ගමනක් යන්න හදන්නේ චැනල් ටනල් එක දිගේ මුහුද යටින් යන්නේ. මේක කලාතුරකින් යන ගමනක්. අපේ ජීවිතේටම ආයේ යන්න ලැබෙයිද  දන්නේ නෑ කියල . මොනව කිව්වත් මේදිස් ඇහුවේ නෑ.   හොඳ අඩි  දෙක තුනක්  ළඟ නැමුවා උදෙන්ම. මම තරහෙන් පුපුරා පුපුරා මිනිහවත් ඇදගෙන සෙන්ට් පැන්ක්‍රස්  දුම්රියපළට ටැක්සියෙන් ගිගින් පැරිස් යන කෝච්චියට නැග්ගා . 

මේදිස් මුළු ගමනම  නිදාගෙන ආවා . මානව සංහතියේ සුවිශේෂ නිර්මාණයක්  වන චැනල් ටනල් එක හරහා  කිලෝමීටර් පණහේ  දුර බීමතින් බුදියාගෙන ආ ඔහුට  මගේ නොරිස්සුම පෙන්වන්න මම ඔහු සමග වැඩි කතා බහක්ට ගියේ නෑ . පැරිස් ඉබිස් හෝටලේ ආලින්දයේ සිටියදී අසල පුටුවක හරි බරි  ගැහිලා ඉඳ ගත්ත මේදිස් මෙහෙම ඇහුව  .

'දැන් ඔහේ මගෙත් එක්ක නොරොක් වෙලා ඉන්නේ අර කෝ ච්චි ගමනේදී බුදියගෙන හිටපු එකටද? ඔය ටනල් එක යටින් එනකොට මොනවද දැක්කේ ?

 මොකුත් නෑ . ඒත් පොළව  ඇතුලට බහිද්දී ආපහු මතු වෙද්දී දැනිච්ච හැඟීම වචනවලින් කියන්න බෑ '

මම එහෙම කිව්වේ මේදිස්ට ඉරිසියා හිතෙන්නත් එක්ක .

බක බක ගාලා හිනා වෙච්ච මේදිස් කිව්වා ' ඔහේ පොලව යතින් යන ෆීලින්  එක ගනිද්දී මම අහසේ පාවී පාවී නිදාගෙන ආවා . ඔච්චරයි වෙනස '

එහෙම කියපු මේදිස් පැය  භාගෙක විතර දේශනාවක් දුන්න චැනල් ටනල් එක ගැන ඒකෙ ඉතිහාසෙයි, තාක්ෂනෙයි, වියදමයි ,දේශපාලනෙයි ගැන .

මේ යකා මේවා කොහෙන් හොයා ගත්තද කියල මට හිතා ගන්න බැරි වුනා .

ලබන සතියේ : මිනිස්සු දහස් ගණනක්  වසර දහස් ගණනක්  තිස්සේ ජිවත් වූ තුර්කියේ පොළව  යට නගර ගැන මේදිස්ගේ ක්‍රමයට විස්තරයක් බලාපොරෝත්තු  වන්න