මම කලක් කසක්ස්තානයේ ඇතිරෝ නගරාසන්න ඛනිජ තෙල් කැණීම් සම්බන්ධ සමාගමක සේවය කළෙමි . ඇතිරෝ යනු කැස්පියන් මුහුද අද්දර පිහිටි භුගොලියව යුරෝපයට අයත් එහෙත් ආසියාතික නගරයකි. ඉස්තාන්බුල් යුරෝපීය කොටසත්ඒ වගේම පිහිටීමක් ඇති නගරයකි. එය භුගොලීයව යුරෝපයේ තිබුනාට තාමත් ආසියාතික රටකට අයත් ආසියාවේ මුල් තිබෙන වැසියන් බහුතරයක් වෙසෙන රටකි . ඇතිරෝ නගරයේ සිට කැස්පියන් මුහුදේ නැගෙනහිර ඉවුරට සමාන්තරව ස්ටෙප් තණබිම දිගේ කිලෝමීටර් තුන්සීය පණහක් පමණ දකුණු දිසාවට යනවිට ටෙන්ගීස් ඛනිජ තෙල් ගම්මානය හමුවෙයි, මේ වැඩබිමේදී මට බොහෝ තුර්කි ජාතිකයන් හමු වී තිබේ.
තුර්කි අසර්බයිජාන්, ටර්ක්මෙනිස්තාන් , කිර්ගිස්තාන්, තජිකිස්තන් හා උස්බෙකිස්තාන් ආදී මධ්යම ආසියාතික හෝ යුරේසියානු පුරවැසියෝ බොහෝ දෙනෙක් අප සමාගමේ සේවය කළ අතර ඔවුන් සියලු දෙනාට තම තමන්ගේ භාෂාවලින් කියන දේ එකිනකාට වැටහෙන නිසා ඉතා පහසුවෙන් සන්නිවේදනය කර ගත හැකි විය. මෙන්න මේ භාෂා කලාපය ටර්කික් භාෂා කලාපයයි. කැස්පියන් මුහුදේ නැගෙනහිර ඉවුර හා කිලෝමීටර් සිය දහස් ගණනක් නැගෙනහිර දිසාවට විහිදී ගිය ස්ටෙප් භුමි කලාපයේ ටර්කික් ජනයා මුලින්ම ජිවත් වී ඇත. දැන් කැස්පියන් මුහුදේ බටරා දිශාවට වෙන්න පහිටි තුර්කියේ සිටින මුල් තුර්කි ජාතිකයන් ලෝකයේ සිටින විශාලම ටර්කික් ජන කොටසයි . දෙවන වැඩිම ටර්කික් ජනයා සිටින්නේ උස්බෙකිස්තනයේය . මේ ආකාරයට තුර්කියේ සිට මොන්ගෝලියාවේ, චීනයේ හා රුසියාවේ සමහර ප්රදේශවලද ඇතුළුව මිලියන් දෙසීයක් පමණ ටර්කික් ජනතාවක් ලෝපුරා වෙසෙති .ටර්කික් රටවල්වල භාෂා අතර යම් යම් වෙනස්කම් තිබුනද අක්ෂර හෝඩියේ වෙනස්කම් තිබුනද එදිනෙදා ජිවිතයේ භාවිතාවෙන වචන සිය ගණනක් එක හා සමානය. මෙන්න මේ භාෂා සමානාත්මතාව මිනිස් සම්බන්ධතා පාලමක් වන හැටි කියන්නට උදාහරණ තිබේ. කසක්ස්ථානයේදී අප සමග සේවය කළ තුර්කි ජාතික තරුණ ඉංජිනේරුවන් තිදෙනෙක්ම කරකාර බැඳ ගත්තේ කසාක්ස්තාන් තරුණියන්ය. ඔවුන් දැන් සිය පවුල් පිටින් තුර්කියට පැමිණ ඉස්තාම්බුල් නගරයට තරමක් දුරබැහැර ප්රදේශවල වාසය කරති . තවමත් නොවෙනස් වූ අපේ මිත්ර සමාගම නිසා මේ නන්නාදුනන රටේදී මට තනිකමක් නොදනුනේය .එහෙත් අපේ භාෂාවට ඉතා වෙනස් මූලයක් තිබෙන ටර්කික් භාෂාව හෝ කසාක් භාෂාව අපට පහසුවෙන් ඉගෙන ගැනීමට බැරිය.
කසාක්ස්තාන් වැඩබිමේදී අපේ භාෂා පරිවර්තිකාව වූ උස්බෙක් ජාතික අයිසුලුට උස්බෙක්, කසාක් හා තුර්කි යන ටර්කික් භාෂාවලට අමතරව ඉංග්රීසි හා රුසියානු භාෂාද චතුර ලෙස කතා කරන්නට පුළුවන් විය . එකම භාෂා පවුලකට අයත්` භාෂා රාශියක් කතා කරන්නට පුළුවන් වීම සමාජ, සංස්කෘතික හා ආර්ථික කටයුතුවලදී ඔවුන් සියලු දෙනාට වාසිදායකය . අනෙක් අතට අපේ රටේ ප්රධාන භාෂා දෙක වන සිංහල හා දෙමල භාෂා මුලාශ්ර දෙකකින් පැවතෙන නිසා අප එකිනෙකාට අපේම භාෂා ඉගෙන ගැනීම අපහසු වී ඇත. නොඑසේනම් අපේ රටේ ඉතිහාසය මීට වඩා සුන්දර වන්නට ඉඩ තිබිණි.
කසක්ස්ථානයේදී අපේ පරිවර්තිකාව වූ උස්බෙක් තරුණියගෙන් මම ගෆුර් ගුලොම් දන්නවාදැයි ඇසුවෙමි. මම ළමා කාලයේදීත් තරුණ කාලයේදීත් දහ පහළොස් වතාවක් කියවා ඇති දැදිගම වී රුදෘගු විසින් සිංහලට පරිවර්තනය කළ උස්බෙක් ලේඛක ගෆුර් ගුලොම්ගේ 'මගේ හපන්කම්' ගැන කියද්දී ඇය ප්රීතියෙන් පිනා ගියාය. එය ඔවුන්ගේත් ජනප්රියම පොතකි. ඇය මට ඒ පොත ඇසුරෙන් නිපදවූ 'ෂුම් බෝලා' චිත්රපටය ගැනද කිව්වාය .
කාලය කෙමෙන් ගෙවී ගොස් පසුගිය අවුරුදේ මම ඉස්තාන්බුල් නව ගුවන් තොටුපළින් මේ නගරයට ගොඩ බැස්ස සැනින් මට ගෆුර් ගුලොම්ගේ පොතේ හිටි කරවොයි නම් වූ පිරිමි දරුවා මතක් වුනේ මක් නිසාදැයි හිතා ගන්නට බැරි වුනේය. මම හෝටල් කාමරයට පැමිණ සඳලු තලයට ගොස් ඈත තෙරක් නොපෙනෙන තට්ටු ගෙවල්වල ඉඳහිට දකින දුම්කවුළු වන් ඉස්මතුවීම් දකිද්දී මට හිතුනේ අර දඟකාර පැන්චා කරෙවෝයි හොර මුලෙන් බේරෙන්නට ගෙවල් පේළියේ වහල දිගේ දුවද්දී ඇද වැටෙන්නට ඇත්තේ මේ පේන කවුළුවකින් වෙන්න ඇති කියාය .
පාරේ යන දඟකාර කොලු ගැටයින් දකිද්දී කුස්සියෙන් සොරාගත් දුම් තෙල් කුට්ටියක් බඩතුරේ ගසාගෙන , බිත්තරයක් තොප්පියේ සඟවාගෙන කොල්ලන් සමග දුම්තෙල් බත් උයන්නට දුවන කරවෝයි මතක් වුනේය. මෙන්න මේ හේතුව නිසා ඉස්තාන්බුල් නගරයට සේන්දු වූ පළමු සතියෙම මම ශුම්බෝලා චිත්රපටය අන්තර්ජාලයෙන් හොයාගෙන බැලුවෙමි . ඒ බලද්දී මිට වසර සියයකට පෙර උස්බෙකිස්තානයේ අගනුවර තශ්කෙන්ට් නගරයේ ජීවිතය අද හෝ එදාත් ඉස්තාන්බුල් නගරයේ ජිවිතයට වඩා බොහෝ සෙයින් දුක්ඛදායක එකක් බව පෙනී ගියේය . අප උඩ පැන පැන හිනා වෙමින් කියවූ දඟකාර කරවොයිගේ වීරකම් යටින් දිවෙන දුක්බර ජිවන අරගලය ශුම් බෝලා චිතරපටය බලද්දී ඉස්මතු වී පෙනුණේය . අනෙක් අතට චිත්රපටය අවසන් වන්නේ අකරතැබ්බ පිරි රස්තියාදුව හමාර කර ආපසු ගෙදර එන කරවොයි සිය මව ඉන් දින කිහිපයකට පෙර මිය ගියායැයි දැන ගන්නා ශෝකිය ජවනිකවත් සමගය. සමහරුන් කියන්නේ චිත්රපටයේ කතාව ගෆුර් ගුලොම්ගේ සත්ය ජිවිත කතාවට සමීප කරන්නට ඒ වෙනස කළ බවයි. ගෆුර්ගේ මවත් ඔහුට වයස අවුරුදු 9ක් වෙද්දී මිය ගියාය.
කෙසේ වතුදු මට කියන්නට වුවමනා කරන්නේ ටර්කික් ජන කොටසකින් විකාශනය වී තුර්කියට ආ ජනයා සෙසු මධ්යම ආසියාතික රටවලට වඩා ප්රගතියක් ලබා ඇති බවයි. අනිත් අතට ග්රීසියේ, රෝමයේ හා යුරෝපයේ මුසුවීම් , ඔවුනට සියවස් ගණනාවක තිස්සේ ප්රතාපවත් නගරයක් පවත්වා ගන්නට ඉඩ සලසා තිබේ.
මේ කලාපයේ භාෂාවට හා සාහිත්යයට ටර්කික් ජනතාවගෙන් ලැබූ පෝෂණය අමතක කරන්නට බැරිය. ලෝකය පුරා සිටින ටර්කික් ජනතාවගේ සංස්කෘතික කටයුතු රැකගනු වස් ටර්ක්සොයි නමින් වෙනම සංගමයක් බිහි වී තිබේ. පසුගියදා එම සංගමයේ වෙබ් අඩවියක අපූරු පුවතක් මම කියෙව්වෙමි . මේ අවුරුද්දේ මාර්තු මාසයේ තුර්කි අගනුවර අන්කාරා නගරයේදී ගෆුර් ගුලොම්ගේ 120 වැනි ජන්ම දිනය සමරනු වස් ඔහුගේ 'තරු පිරි අහස' පොතේ තුර්කි පරිවර්තනය එළි දක්වා තිබේ. මේ උත්සවයට විශේෂ අමුත්තෙක් වශයෙන් ගෆුර් ගුලොම්ගේ දියණියක්ද සහබාගි වී තිබුනේය. ඇය සඳහන් කර තිබුනේ සිය පියා ලෝ පුරා වෙසෙන සමස්ත ටර්කික් ජනතාවගේ හැඟීම් තේරුම් ගෙන ඔවුන් වෙනුවෙන් ලියු බවයි.
2023 වසරේදී BBC ආයතනය විසින් ලොව මෙතෙක් බිහි වූ හොඳම ළමා පොත් අතරට ගෆුර් ගුලොම්ගේ දඟකාර පොඩ්ඩා හෙවත් ශුම් බෝලා පොතද තෝරාගෙන තිබුනේය . ඒ අනුව බලන කළ ටර්කික් සාහිත්යය ඒ කලාපයට පමණක් නොව සමස්ත ලෝකයටම ආලෝකයක් සපයා තිබේ.
මෙහි මුල් ලිපිය 2024 නොවැම්බර් 3 දින සිළුමිණ ඉරිදා සංග්රහයේ පළවිය
