වරක් කොළඹ සිට මෙල්බර්න් බලා යන යානයක මම නින්දත් නොනින්දත් අතර සිටියෙමි. පොතක් බැලීමට හෝ එක දිගට චිත්‍රපටයක් බැලීමට මට යම් අවහිරයක් තිබුණේය. ඒ, මා අසල සිටි තරුණිය හා ඉදිරිපස අසුනේ සිටි ඇයගේ මවුපියන් යැයි සිතිය හැකි යුවළක් අතරේ කෙරෙන සංවාද හා එකිනෙකා අතර කෙරෙන හුවමාරු කරගැනීම්ය. මා දෙස සුහද බැල්මක් හෙළූ තරුණිය, “මේ ඉන්නේ මගේ අම්මයි තාත්තයි. තාත්තා තරමක් අසනීපෙන්. ඔබට කරදරයක් නම් සමාවන්න…” කීවාය. මම එසේ නොවන බව කීවෙමි.
මවුපියන් සන්සුන් වූ පසු තරුණිය සමඟ කතාබහකට යොමු වුණෙමි. සාරා අවසන් වසරේ සරසවි සිසුවියකි. ඇය අමතර රැකියාවක් කර සොයාගත් මුදලින් සිය මව හා පියා විදෙස් සවාරියක් සඳහා රැගෙන යෑම සාරාගේ අදිටන විය. දැන් එය සාර්ථක වී තිබේ. ඔවුන් සංචාරයට තෝරාගත් රට ශ්‍රී ලංකාවයි. සති දෙකක ශ්‍රී ලංකා සංචාරය ගැන ඇය මහත් උද්දාමයෙන් කතා කළාය. ශ්‍රී ලංකාවේදී නැරඹූ හැම නගරයකම වැදගත් තැනකම නම ඇයට මතක තිබිණි.
ඉන් පසු අපේ කතාබහ හා බැඳුණු මගේ චිත්ත රූප සමඟ මා දන්නා තාක්ෂණික කරුණු එකතු කර මේ සටහන ලියමි. ඇයට මා දැමූ නම සාරාය. ඇය හදාරන්නේ පරිසර ඉංජිනේරු විද්‍යාවයි. අපේ සංවාදය පරිසර ඉංජිනේරු විද්‍යාව කෙරෙහිත්, ඒ හා සම්බන්ධ ඝන අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය කෙරෙහිත් කෙමෙන් කෙමෙන් යොමු විය. එය වටිනා සංවාදයක ආරම්භය විය. ගුවන්යානා, නැව්, දුම්රිය සහ ඒවා සියල්ල සම්බන්ධ කරන ගෝලීය මලාපවහන හා ඝන අපද්‍රව්‍ය පද්ධති ගැන පවා කතා කරන දොඩමළුවක් විය.
මටත් ඉංජිනේරු පසුබිමක් ඇති බවත්, කලක් අපජල පිරිසුදු කිරීම් පද්ධති පිළිබඳ කටයුතුවලට සම්බන්ධ ආයතනයක සේවය කළ බවත් ඇසූ විට ඇය උද්දාමයට පත් වූවාය. මා ශ්‍රී ලංකා රාජ්‍ය ඉංජිනේරු සංස්ථාවේ දෙවසරක් සේවය කරද්දී සම්ප්‍රේෂණ කුලුනු, පෙට්‍රෝලියම් ටැංකි වැනි ඉදිකිරීම්, රබර් ෆැක්ටරිවල අපජලය පිරිසුදු කිරීම පමණක් නොව; මීගමුව, වැලිසර, වතුපිටිවල හා පාණදුර කේතුමතී රෝහලේ පල්දෝරු පද්ධති නඩත්තු කරන හැටි පවා සොයා බැලුවෙමි.
අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය යනු හුදෙක් ටැංකි, නළ පද්ධති හෝ පොම්ප ගැන කතාවක් පමණක් නොවේ. එය මහජන සෞඛ්‍යය ආරක්ෂා කිරීම ගැන කතාවකි; නැති නම් මානව ගරුත්වය ගැන කතාවකි. තවද, එය පරිසරය ආරක්ෂා කිරීම ගැන කතාවකි. නිශ්ශබ්දව, නොපෙනෙන ලෙස, සෑම මොහොතකවම, මිනිසුන් වෙසෙන සෑම තැනකම සිදු වෙමින් තිබෙන දෙයකි. මේ ගුවන්යානය තුළ පවා එය සිදු වේ.
“මේ මොහොතේ…” ඇය ගුවන්යානා කුටීරය වටා දෑස යොමු කරමින් කීවාය: “අපි පියාසර කරන්නේ ගෝලීය අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පද්ධතියක් තුළයි.”
ඕනෑම මොහොතක, අහසේ ගුවන්යානා 8,000ත් 20,000ත් අතර ප්‍රමාණයක් පවතින අතර, මිලියනයකට අධික ජනතාවක් සාමාන්‍යයෙන් නිතිපතා අහසේ සිටිති. ඔවුන් සියල්ලන්ටම කෑමට, බීමට සහ වැසිකිළි භාවිත කිරීමට සිදු වේ.
ගුවන්යානාවේ වැසිකිළිය ෆ්ලෂ් කළ සැනින් ‘ෂූස්’ හඬින් ඇතුළට ඇදගන්නා රික්තක පද්ධතිය අඩු වතුර ප්‍රමාණයකින් මල ද්‍රව්‍ය විෂබීජ නාශක දියර මුසු ටැංකියක තැන්පත් කරගනී. ඒවා අප ගොඩබසින ගුවන්තොටුපොළේදී යානය වෙත ළඟා වන විශේෂ ට්‍රක් රථ මඟින් ගුවන්තොටුපොළේ මලාපවහන පද්ධතියට මාරු කරනු ලැබේ. එතැන් සිට එය අදාළ නගරයේ පවිත්‍රාගාර ජාලය විසින් හසුරුවනු ලැබේ.
සාරා කියවා ඇති පරිදි හීත්‍රෝ ගුවන්තොටුපොළ පමණක් දිනකට ගුවන්යානා මලාපවහන ලීටර් ලක්ෂයකට අධික ප්‍රමාණයක් පිරිසැකසුම් කරයි. එය කුඩා නගරයක අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයට සමානය.
ගුවන්යානයක තවත් ඉවත ලන දේ තිබේ. ප්ලාස්ටික් කෝප්ප, තැටි, ඇසුරුම් කොළ, බාගෙට කෑ සැන්විච් හා බත්, අන්තර්ජාතික ආහාර සැපයුම් අපද්‍රව්‍ය ගැනද අපි කතා කළෙමු. ඒවා හුදෙක් කසළ පමණක් නොවේ. එක්සත් රාජධානිය සහ යුරෝපා සංගමය ඒවා ප්‍රතිචක්‍රීකරණය නොකර විනාශ කළ යුතු අපද්‍රව්‍ය ලෙස වර්ග කර ඇත. විදේශීය ආහාර ද්‍රව්‍ය මඟින් පලිබෝධ සහ රෝග පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා එය ජෛව ආරක්ෂණ පිළිවෙතකි. මේ අනුව ගුවන්තොටුපොළවල සිදු වන සංකීර්ණ මගී සේවා අතර මේ පිරිසුදු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය සුවිශේෂ ක්‍රමවේද ඔස්සේ සිදු විය යුතුමය. ගුවන්තොටුපොළක සැපයෙන අනේකවිධ සේවා අතර මේ අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ සහයද අන් කිසි සේවාවකට දෙවැනි නොවේ.
ඊළඟට අපේ අවධානය යොමු වුණේ ‘ටයිටැනික්’ පන්නයේ විශාල මගී යාත්‍රා හෙවත් ‘ක්රූස්’ කෙරෙහිය. සාරා ලබන අවුරුද්දේ ‘ක්රූස්’ සවාරියක් යන බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින බව කීවාය.
සාමාන්‍ය මගී නෞකාවක මගීන් පන්දහසක් සහ සේවකයන් දහසකට වැඩි පිරිසක් සතියකට වඩා වැඩි කාලයක් සවාරියක් යනවායැයි සිතුවොත්: මේ මොහොතේ පවා, දහස් ගණනක් මිනිස්සු මුහුදේ සිටිති. මේ නැව්වලදී අපද්‍රව්‍ය ගබඩා කිරීම පමණක් නොව, ඒවා සමහරක් නැව තුළදීම පිරිසැකසුම් කිරීමද සිදු වේ. අන්තර්ජාතික මැරිටයිම් එකඟතා අනුව මේවා කෙළින්ම මුහුදට මුදාහරින්නට බැරිය. ඒ නිසා නූතන නැව්වල සම්පූර්ණ පරිමාණයේ පවිත්‍රාගාර පද්ධති තිබිය යුතුය.
ඔවුන් කළු ජලය (වැසිකිළිවලින්) සහ අළු ජලය (සෝදන බේසම් සහ නාන කාමරවලින්) වෙන් කරගෙන, ඉන් පසු දැඩි පිරිසුදු කිරීමේ ප්‍රමිතීන් සපුරාලන්නේ නම් හා ගොඩබිමට සෑහෙන දුරින් සිටින්නේ නම් රෙගුලාසිවලට අනුකූලව ඒවා මුහුදට මුදාහැරිය හැකිය. එහෙත් සමහර සංවේදි මුහුදු ප්‍රදේශවල අපජලය කෙලෙසකවත් මුදාහැරීම් තහනම් කර හෝ දැඩි ලෙස සීමා කර ඇත. මුහුදට මුදාහැරීමට අවසර නැති දේ ටැංකිවල ගබඩා කර, වරායේදී පොම්ප කර පිටතට ගනු ලැබේ.
මේ කතාබහ කෙරීගෙන යන අතරේ සාරා මගෙන් මෙසේ ඇසුවාය: “සමහර දුම්රිය අපද්‍රව්‍ය කෙළින්ම දුම්රිය මාර්ගයට දමනවා කියන්නේ ඇත්තද?”
අවාසනාවකට මෙන්, මට එය පිළිගන්නට සිදු විය. බොහෝ රටවල පැරණි දුම්රියවල වැසිකිළි තිබූ අතර, ඒවා කෙළින්ම දුම්රිය මාර්ගයට හිස් කෙරුණේය. මාර්ග සේවකයෝ භයානක සනීපාරක්ෂක අවදානම්වලට මුහුණ දුන්හ.
එහෙත් මේ තත්ත්වය දැන් වෙනස් වෙමින් පවතී. ලෝකයේ විශාලතම දුම්රිය ජාලය ඇති ඉන්දියාව, මැදිරි දහස් ගණනක් වැසිකිළි සමඟ ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් සිටී. මේවායේ මුද්‍රා තැබූ ටැංකිවල අපද්‍රව්‍ය දිරවීමට නිර්වායු බැක්ටීරියා භාවිත කෙරේ. නව දුම්රිය රික්තක පද්ධති භාවිත කරන අතර, ඒවායේ අපද්‍රව්‍ය තැන්පතු ස්ථානවලදී නගර මලාපවහන පද්ධති වෙත මුදාහැරේ.
“මම ප්ලේන් එකට නැග්ගේ පැය දහයක නීරස ගමන ගෙවාදමන්නේ කොහොමද කියලා. ඒත් දැන් කතා කරපු දේවල් එක්ක මට තව ගොඩක් දේවල් ගැන කියවන්න කුතූහලයක් ඇති වුණා. තාක්ෂණයත් එක්ක පද්ධති, උපපද්ධති රටවල්, මිනිස්සු හා සම්මුතීන් එකිනෙකට සම්බන්ධ වෙලා ලෝකය පවත්වාගෙන යන හැටි කල්පනා කරද්දී පුදුම නොවී ඉන්න බෑ!” සාරා කීවාය.
මම සිනා සුණෙමි.
(This article was first published in Silumna Sunday newspaper on 05 Oct 2025)
කාලෝචිතය මෙය වැදගත් විෂයක්ය
ReplyDeleteදැනුවත් වීම අප කවුරුත් කළ යුතුය
වනසන්නේ නැතිව රකිතොත් පරිසරය
ලෝකය තවත් සුන්දර වෙයි නෑ සැකය!
මේ කොටස
ReplyDelete//විදේශීය ආහාර ද්‍රව්‍ය මඟින් පලිබෝධ සහ රෝග පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා එය ජෛව ආරක්ෂණ පිළිවෙතකි//
කියෙව්වාම පරණ කතාවක් මතක් උනා. මෙල්බර්න් ඉඳලා වෙලිංටන් (NZ) යන කොන්ටාස් ෆ්ලයිට් එකක දීපු ආහාර වේලේ සැලඩ් එකේ පණ පිටිං ගෙම්බෙක් හිටපු සිද්ධිය. මේ තියෙන්නේ තොරණේ විස්තරේ!
Airline salad with frog garnish
May 5, 2004 — 10.00am
"Excuse me, waiter, but there's a frog in my salad."
In some French restaurants it might not be a cause for complaint, but it was a cause for alarm for one woman on a trans-Tasman Qantas flight.
En route from Melbourne to Wellington, the passenger opened her salad to find more than just the legs of an Australian whistling tree frog, alive and kicking, on top of her cucumber.
She had the presence of mind to close the lid on her meal, preventing the frog's escape, and a flight attendant removed the container, The New Zealand Herald reported yesterday.
Upon landing in New Zealand, the 3 to 4-centimetre brown-skinned bounder was then delivered to the authorities and euthanised in a freezer.
The incident, in February, came to light after it was published in a quarantine service newsletter and spread rapidly around the world yesterday.
A spokesman for New Zealand's Ministry of Agriculture and Forestry Quarantine Service praised Qantas staff for notifying the ministry while the frog was still airborne.
"They could have just chucked it in the bin and not said anything but they were very helpful and responsible," the Herald quoted him as saying. "Insects and rodents have been found on other aircraft but this frog could carry parasites or other diseases that posed a danger to native frogs or even other species."
The spokesman was confident the incident was a one-off.
The salads in question were supplied in sealed bowls from a contractor but were subject to random checks, a Qantas spokesman said yesterday.
The airline has since changed its lettuce supplier and introduced "additional procedures into the salad-supply process".
It would be drawing a long bow, the spokesman said, to suggest the frog represented a change of direction for the restaurateur and Qantas menu consultant Neil Perry, who has favoured Asian influences. He is involved in creating menus for international first and business class services, but the frog was flying economy.
Lalith
ReplyDeleteකාලෝචිතය මෙය වැදගත් විෂයක්යx2
ReplyDelete++++++++++++++++++++👌
++++++++++++++++
ReplyDeleteසුපිරි කතාවක් තිලකසිරි මහත්තයා . ඕනෑම මාතෘකාවක් රහට ලියන්න ඔබ දරන හැකියාව සුපිරියි. ආසාවෙන් කියෙව්වා .
ReplyDeleteවටිනවා.
ReplyDelete